Nieskutecznie umorzona wierzytelność

Spółka jawna dokonała sprzedaży towarów na rzecz kontrahenta z Niemiec, wystawiając na tę okoliczność fakturę. Kwotę wynikającą z faktury zaewidencjonowała jako przychód należny. Kontrahent nie uregulował ciążącego na nim zobowiązania z tego tytułu. W związku z tym faktura została przekazana do firmy windykacyjnej. Dłużnik uchylał się od dokonania zapłaty. Po konsultacjach z firmą windykacyjną, spółka odstąpiła od dalszego postępowania windykacyjnego. Nie skierowała też sprawy do sądu, gdyż wiązałoby się to ze znacznymi kosztami, na które spółki obecnie nie stać. W efekcie umorzyła dług. Spółka nie posiada dokumentów, z których wynikałoby, że dłużnik wyraził zgodę na zwolnienie z długu. Czy umorzoną kwotę można zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów? Należy zaznaczyć, że wierzytelność nie uległa jeszcze przedawnieniu.

W sytuacji, o której mowa w pytaniu wierzytelność spółki nie została skutecznie umorzona, a więc jej wartość nie stanowi kosztów uzyskania przychodów.

Na podstawie art. 22 ust. 1 updof, kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 23 updof.

Stosownie natomiast do art. 23 ust. 1 pkt 41 updof, nie uważa się za koszty uzyskania przychodów umorzonych wierzytelności, z wyjątkiem tych, które uprzednio na podstawie art. 14 updof zostały zarachowane jako przychody należne.

Z powołanego przepisu wynika, że o możliwości zaliczenia umorzonych wierzytelności do kosztów uzyskania przychodów decydują dwa warunki, które muszą zostać spełnione łącznie, tj. wierzytelność musi:

• być wcześniej zarachowana, jako przychód należny,
   
• zostać umorzona.

Na podstawie art. 14 ust. 1 updof, za przychód z działalności gospodarczej uważa się kwoty należne, choćby nie zostały faktycznie otrzymane, po wyłączeniu wartości zwróconych towarów, udzielonych bonifikat i skont. U podatników dokonujących sprzedaży towarów i usług opodatkowanych podatkiem od towarów i usług za przychód z tej sprzedaży uważa się przychód pomniejszony o należny podatek od towarów i usług.

Pierwszy z wymienionych warunków został spełniony, gdyż spółka na podstawie powołanego przepisu wartość należności wynikającej z wystawionej faktury zaliczyła do przychodów podatkowych. Odnośnie drugiego warunku trzeba rozstrzygnąć, kiedy następuje umorzenie wierzytelności.

Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych nie definiuje pojęcia umorzonej wierzytelności. Natomiast zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego wierzytelność jest prawem i nie ma przeszkód, aby wierzyciel mógł się zrzec tego prawa.

W oparciu o art. 508 K.c., zobowiązanie wygasa, gdy wierzyciel zwalnia dłużnika z długu, a dłużnik zwolnienie przyjmuje. Tak więc dla umorzenia wierzytelności konieczna jest zgoda dłużnika. Wierzytelność będzie umorzona dopiero wówczas, gdy wierzyciel uzyska od dłużnika informację, że przyjął on zwolnienie z długu. Dopiero wtedy taka wierzytelność może być zaliczona do kosztów podatkowych, oczywiście o ile nie nastąpiło jej przedawnienie. Wierzytelności przedawnionych nie zalicza się bowiem do kosztów uzyskania przychodów (art. 23 ust. 1 pkt 17 updof).

Z przedstawionego w pytaniu stanu faktycznego wynika, że spółka nie posiada dokumentów, z których wynikałoby, że dłużnik wyraził zgodę na umorzenie przedmiotowej wierzytelności. Jeżeli takiej zgody nie ma, to pomimo że wierzytelność została zaliczona do przychodów należnych w prowadzonej działalności gospodarczej, nie może ona stanowić kosztu podatkowego, gdyż nie doszło do umorzenia wierzytelności w rozumieniu przepisów Kodeksu cywilnego. Podobnie stwierdził Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie w interpretacji indywidualnej z 6 listopada 2015 r., nr IPPB1/4511-1146/15-2/EC, wskazując że zgoda dłużnika może być uzyskana np. w wyniku ugody, zawartego układu, czy poprzez oświadczenie.