Opłata sankcyjna nałożona za brak umowy ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych

W wyniku kontroli przeprowadzonej w spółce z o.o. przez Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny w zakresie spełnienia obowiązku zawarcia umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej (OC) posiadaczy pojazdów mechanicznych, stwierdzono, że spółka nie dopełniła obowiązku zawarcia takiej umowy. Zobowiązana więc była ponieść opłatę sankcyjną. Czy opłatę tę można zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów?

Opłata za niedopełnienie obowiązku zawarcia umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej (OC) posiadaczy pojazdów mechanicznych nie jest kosztem uzyskania przychodów.

Osoba, która nie spełniła obowiązku zawarcia umowy ubezpieczenia obowiązkowego, zgodnie z warunkami tego ubezpieczenia, jest obowiązana wnieść opłatę w wysokości ustalonej na zasadach przewidzianych w art. 88 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (Dz. U. z 2019 r. poz. 2214 ze zm.).

Jeśli brak takiej umowy stwierdził w trakcie kontroli Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny, to osoba kontrolowana, obowiązana do zawarcia umowy ubezpieczenia OC, powinna wnieść taką opłatę w terminie 30 dni od dnia doręczenia wezwania (art. 90 ustawy z dnia 22 maja 2003 r.).

Z treści art. 15 ust. 1 updop wynika, że kosztami uzyskania przychodów są wydatki/koszty, których celem poniesienia jest osiągnięcie przychodów ze źródła przychodów, bądź też zachowanie lub zabezpieczenie źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 16 ust. 1 updop. Związek przyczynowy pomiędzy poniesieniem wydatku a osiągnięciem przychodu bądź zachowaniem lub zabezpieczeniem jego źródła należy oceniać indywidualnie w stosunku do każdego wydatku. Z oceny tego związku powinno wynikać, że poniesiony wydatek obiektywnie może przyczynić się do osiągnięcia przychodu bądź służyć zachowaniu lub zabezpieczeniu źródła przychodów, co nie oznacza, że w każdym przypadku przychód powinien zostać osiągnięty.

W opisanym stanie faktycznym spółka nie dopełniła obowiązku zawarcia umowy ubezpieczenia OC. W związku z tym zobowiązana była do uiszczenia stosownej opłaty.

W naszej ocenie, niewywiązanie się z obowiązku zawarcia umowy OC i poniesienie sankcji z tego tytułu nie powinno wywoływać skutków na gruncie podatku dochodowego, tzn. poniesiona kara finansowa nie powinna być zaliczona do kosztów uzyskania przychodów. Trudno uznać, że taki wydatek został poniesiony w celu uzyskania przychodu przez spółkę.

Do podobnej sytuacji odniósł się Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach w interpretacji indywidualnej z 5 stycznia 2017 r., nr 2461-IBPB-1-1.4510.351.2016.2.AT. W rozpatrywanym stanie faktycznym wnioskodawca również nie posiadał ubezpieczenia OC i z tego powodu został zobowiązany do wniesienia opłaty. Organ podatkowy wykluczył możliwość zaliczenia tej opłaty do kosztów uzyskania przychodów. W uzasadnieniu wyrażonego stanowiska wyjaśnił: "Nałożona na Wnioskodawcę kara pieniężna ma charakter sankcyjny i winna być rozumiana jako skutek niedopełnienia przez niego obowiązku wynikającego z ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych. Wydatki tego rodzaju nie są ponoszone w celu uzyskania przychodu, mimo że ich poniesienie może pozostawać w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą.

Należy zaznaczyć, że działalność gospodarcza podlega określonym regułom ekonomicznym i musi opierać się o zasadę racjonalności działań w dążeniu do realizacji postawionego celu. Zauważyć należy, że podatnik nie może kwalifikować do kosztów uzyskania przychodów wydatków, będących następstwem jego niewłaściwego lub nieracjonalnego działania. Konieczność poniesienia danego wydatku nie może wynikać z zaniedbań, braku nadzoru lub sprzecznych z prawem działań podatnika. Ryzyko prowadzonej działalności gospodarczej ponosi podatnik i nie ma możliwości przenoszenia tego ryzyka na budżet państwa. Wyjątkiem mogą być jedynie nieprzewidywalne sytuacje, których uniknięcie było niemożliwe, pomimo podjęcia przez podatnika wszelkich koniecznych działań w celu ich zapobieżenia".