Zapomogi losowe

Zapomoga otrzymana przez emeryta (rencistę) stanowi przychód, do którego może mieć zastosowanie zwolnienie od podatku dochodowego przewidziane w art. 21 ust. 1 pkt 26 updof. Na podstawie tego przepisu wolne od podatku dochodowego są zapomogi otrzymane w przypadku indywidualnych zdarzeń losowych, klęsk żywiołowych, długotrwałej choroby lub śmierci. W odniesieniu do tych tzw. zapomóg losowych wysokość zwolnienia od podatku uzależniona jest od źródła ich finansowania.

Z obecnego brzmienia omawianego przepisu wynika, że tzw. zapomogi losowe są wolne od podatku:

• niezależnie od ich wysokości - jeśli są finansowane z funduszu socjalnego, zakładowego funduszu świadczeń socjalnych, z funduszy związków zawodowych lub zgodnie z odrębnymi przepisami wydanymi przez właściwego ministra,
   
• do wysokości nieprzekraczającej w roku podatkowym kwoty 6.000 zł - jeśli są finansowane z innych źródeł.

Podmioty dokonujące wypłaty zapomogi na rzecz emeryta (rencisty), bez względu na źródło jej finansowania, przy ocenie prawa do zastosowania omawianego zwolnienia, muszą brać pod uwagę, czy trudna sytuacja świadczeniobiorcy jest wynikiem jednego ze zdarzeń wskazanych przez ustawodawcę, czyli:

• indywidualnego zdarzenia losowego,
   
• klęski żywiołowej,
   
• długotrwałej choroby,
   
• śmierci.

Występując o przyznanie zapomogi, emeryt (rencista) powinien więc udokumentować zaistnienie jednego z pośród wymienionych zdarzeń losowych. Przy czym skoro przepisy podatkowe nie określają formy dowodu, zgodnie z zasadą wyrażoną w art. 180 Ordynacji podatkowej, jako dowód należy dopuścić wszystko, co może przyczynić się do wyjaśnienia sprawy, a nie jest sprzeczne z prawem. Przykładowo, dla udokumentowania występowania długotrwałej choroby można przedłożyć zaświadczenie lekarskie wystawione przez lekarza czy orzeczenie o niepełnosprawności. Potwierdza to m.in. interpretacja indywidualna Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z 20 grudnia 2017 r., nr 0115-KDIT2-2.4011.307.2017.2.ENB oraz Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach z 31 października 2014 r., nr IBPBII/1/415-632/14/MK.

W przypadku gdy zachodzą przesłanki do zastosowania zwolnienia, emeryt (rencista) nie zapłaci podatku, bez względu na wysokość tzw. zapomogi losowej otrzymanej jednorazowo lub sumy takich zapomóg otrzymanych w danym roku podatkowym, o ile będą one wypłacane z funduszu socjalnego, zakładowego funduszu świadczeń socjalnych, z funduszy związków zawodowych lub zgodnie z odrębnymi przepisami wydanymi przez właściwego ministra. Bez znaczenia jest też, czy zapomogi takie wypłacane będą przez jednego czy wielu świadczeniodawców.

Natomiast w razie otrzymania zapomogi losowej (zapomóg) z innych źródeł niż wcześniej wymienione, emeryci (renciści) mogą otrzymać świadczenie pomniejszone o kwotę zryczałtowanego podatku. Będzie tak, gdy podmiot dokonujący wypłaty, pełniący funkcję płatnika:

• wypłaci jednorazowo zapomogę losową o wartości przekraczającej 6.000 zł lub
   
• gdy suma zapomóg losowych wypłacanych emerytowi (renciście) od początku roku przekroczy 6.000 zł.

Świadczeniodawca, oprócz pobrania podatku w wysokości 10% nadwyżki ponad kwotę 6.000 zł i wpłacenia go na rachunek urzędu skarbowego, zobowiązany będzie do wystawienia deklaracji PIT-8AR i jej przekazania do organu podatkowego do końca stycznia następnego roku podatkowego, a w przypadku zaprzestania działalności przez płatnika przed tym terminem - do dnia zaprzestania tej działalności.

W praktyce może też wystąpić sytuacja, gdy emeryt (rencista) w roku podatkowym otrzyma od różnych podmiotów zapomogi losowe w wysokości nieprzekraczającej 6.000 zł. Wówczas będzie on obowiązany ustalić we własnym zakresie, czy nie ciąży na nim z tego tytułu obowiązek podatkowy. Jeśli łączna kwota tych zapomóg będzie przekraczać limit 6.000 zł, to emeryt (rencista) będzie musiał wykazać zryczałtowany podatek w zeznaniu podatkowym i wpłacić go do urzędu skarbowego.