Nieodpłatne świadczenie na rzecz pracowników a przychód pracownika i składki ZUS

Generalnie u pracowników otrzymujących nieodpłatne świadczenia powstaje przychód. Stosownie bowiem do art. 11 ust. 1 ustawy o PDOF, przychodami są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń.

Z wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 8 lipca 2014 r., sygn. akt K 7/13 wynika, że za przychód pracownika mogą być uznane tylko takie świadczenia, które: zostały spełnione za zgodą pracownika (skorzystał z nich w pełni dobrowolnie),   zostały spełnione w jego interesie (a nie w interesie pracodawcy) i przyniosły mu korzyść w postaci powiększenia aktywów lub uniknięcia wydatku, który musiałby ponieść,   korzyść ta jest wymierna i przypisana indywidualnemu pracownikowi (nie jest dostępna w sposób ogólny dla wszystkich podmiotów).

Pracodawcy, zapewniając pracownikom zajęcia relaksacyjne czy masaże, kierują się przede wszystkim własnym interesem, ponieważ ma to wpłynąć na zwiększenie wydajności pracy, zmniejszenie absencji chorobowej z powodu np. bólów kręgosłupa czy też zmniejszenie stresu. W takim przypadku nie występuje żadna korzyść majątkowa po stronie pracownika, być może pracownik prywatnie w ogóle nie skorzystałby z masaży czy innych zajęć relaksacyjnych. Zatem nie jest to wydatek, który pracownik musiałby ponieść. W kontekście powyższej wykładni nieodpłatnych świadczeń dokonanej przez TK, u pracowników przychód nie powstaje.

Także organy podatkowe, przyjmując wykładnię TK, nie zaliczają tego typu świadczeń do przychodów pracowników. Tak wynika np. z interpretacji indywidualnej Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z 25 kwietnia 2017 r., nr 2461-IBPB-2-2.4511.160.2017.1.AR. Chodziło w niej o pracodawcę, który wdrożył dla swoich pracowników szereg programów, mających na celu ich aktywizację fizyczną, obniżenie poziomu stresu, zachowanie dobrego stanu zdrowia - zarówno fizycznego, jak i psychicznego. W ramach tego programu wprowadzono, kierując się sporządzoną "Analizą ryzyka zawodowego", zajęcia tai chi, zajęcia jogi oraz masaże pleców. Organ podatkowy przyznał rację, że u pracowników z tytułu tych świadczeń przychód nie powstaje.

Takie też stanowisko zajął Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej w interpretacji indywidualnej z 21 marca 2017 r., nr 2461-IBPB-2-2.4511.1133.2016.1.AR. Dotyczyła ona spółki prowadzącej działalność gospodarczą w branży informatycznej. Jej pracownicy, w związku z wielogodzinną pracą biurową przed monitorami, narażeni byli na schorzenia układu krążenia, wady postawy, pogorszenie się wzroku, jak też stres z powodu pracy pod presją czasu i mocnej konkurencji w branży. Wszystko to miało bezpośredni wpływ na ich zdrowie fizyczne i psychiczne, co z kolei przekładało się na spadek ich produktywności. W celu poprawy zdrowia pracowników spółka zapewniła im pokój muzyczny (relaksacyjny), z którego mogli oni dobrowolnie korzystać. Także i w tym przypadku nie powstał u pracowników przychód, nie były bowiem spełnione warunki wynikające z wykładni TK.

Składki ZUS

Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne u pracownika stanowią uzyskane przychody w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy (zob. art. 18 ust. 1 i art. 20 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych). Podobnie jest w przypadku składki na ubezpieczenie zdrowotne. Do ustalenia podstawy wymiaru tej składki stosuje się bowiem przepisy określające podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe pracowników (z zastrzeżeniami m.in., że podstawę wymiaru tej składki pomniejsza się o kwoty składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i chorobowe potrąconych przez pracodawcę ze środków pracowników, zgodnie z przepisami o systemie ubezpieczeń społecznych - zob. art. 81 ust. 6 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych).

Jak wspomnieliśmy w części dotyczącej podatku dochodowego, przyjmuje się, że nieodpłatne zapewnienie pracownikom dodatkowych świadczeń w postaci np. możliwości korzystania z firmowej siłowni, masaży, itd. nie wiąże się z powstaniem po stronie pracowników przychodu ze stosunku pracy. W związku z tym, otrzymanie ww. świadczeń nie stanowi również podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne.