Nabycie uprawnień do ulgi rehabilitacyjnej w trakcie roku podatkowego

Podatnik jest osobą niepełnosprawną. W rozliczeniu rocznym zamierza skorzystać z ulgi rehabilitacyjnej. Czy dla skorzystania z tej ulgi konieczne jest posiadanie orzeczenia o niepełnosprawności przez cały rok podatkowy? Czy aby odliczyć wydatki na używanie samochodu osobowego, pojazd musi stanowić jego własność (współwłasność) przez cały rok?

Podatnik może skorzystać z ulgi rehabilitacyjnej również wtedy, gdy orzeczenie o niepełnosprawności oraz prawo własności (współwłasności) samochodu osobowego uzyskał w trakcie roku podatkowego.

Na podstawie art. 26 ust. 1 pkt 6 updof, przy ustalaniu podstawy opodatkowania można pomniejszyć dochód o wydatki na cele rehabilitacyjne oraz wydatki związane z ułatwieniem wykonywania czynności życiowych, poniesione w roku podatkowym przez podatnika będącego osobą niepełnosprawną lub podatnika, na którego utrzymaniu są osoby niepełnosprawne. Szczegółowe zasady i warunki stosowania ulgi rehabilitacyjnej są określone w art. 26 ust. 7-7g i 13a updof.

Z przepisów tych wynika m.in., że aby skorzystać z odliczenia wydatków w ramach ulgi rehabilitacyjnej, konieczne jest posiadanie przez osobę, której dotyczy wydatek określonego dokumentu potwierdzającego niepełnosprawność. Stosownie do art. 26 ust. 7d i 7g updof, takim dokumentem jest:

• orzeczenie o zakwalifikowaniu przez organy orzekające do jednego z trzech stopni niepełnosprawności, określonych w odrębnych przepisach, lub
   
• decyzja przyznająca rentę z tytułu całkowitej lub częściowej niezdolności do pracy, rentę szkoleniową albo rentę socjalną, albo
   
• orzeczenie o niepełnosprawności osoby, która nie ukończyła 16 roku życia, wydane na podstawie odrębnych przepisów,
   
• orzeczenie o niepełnosprawności wydane przez właściwy organ na podstawie odrębnych przepisów obowiązujących do dnia 31 sierpnia 1997 r.

Brak jest jednak zastrzeżenia, że takie orzeczenie/decyzję trzeba posiadać przez cały rok podatkowy. Z tego względu przyjmuje się, że jeśli orzeczenie/decyzja zostanie wydana w trakcie roku podatkowego, osoba niepełnosprawna lub podatnik mający na utrzymaniu tę osobę, może skorzystać z ulgi rehabilitacyjnej za ten rok podatkowy. Jedynie ustalając kwotę odliczenia, trzeba pamiętać, by uwzględnić w niej te wydatki rehabilitacyjne, które zostały poniesione począwszy od dnia wydania orzeczenia/decyzji. Gdyby jednak z pisma wynikało, że niepełnosprawność powstała wcześniej (tj. istniała w oznaczonym okresie przed wydaniem orzeczenia/decyzji), to w ramach ulgi rehabilitacyjnej można odliczyć również wydatki poniesione w roku podatkowym sprzed dnia wydania orzeczenia/decyzji.

Jeśli chodzi o wydatki uprawniające do ulgi rehabilitacyjnej, to jedną z kategorii stanowią wydatki poniesione na używanie samochodu osobowego. Istotne jest, by taki samochód stanowił własność (współwłasność) osoby niepełnosprawnej lub podatnika mającego na utrzymaniu osobę niepełnosprawną albo dziecko niepełnosprawne, które nie ukończyło 16 roku życia. Wówczas od dochodu można odliczyć wydatki faktycznie poniesione na jego używanie, bez konieczności ich dokumentowania. Wysokość odliczenia z tego tytułu nie może jednak przekraczać w roku podatkowym kwoty 2.280 zł. Tak wynika z art. 26 ust. 7a pkt 14 i ust. 7c updof.

Również w tym przypadku przepisy nie wprowadzają zastrzeżenia, że dopuszczalność uznania wydatków z tytułu używania samochodu osobowego za wydatki uprawniające do ulgi rehabilitacyjnej, zależy od posiadania samochodu przez cały rok podatkowy. Stosując zatem wykładnię literalną analizowanych przepisów, należy stwierdzić, że jeżeli uprawniony podatnik (tj. osoba niepełnosprawna lub podatnik mający na utrzymaniu taką osobę) uzyska prawo własności (lub współwłasności) samochodu osobowego w trakcie roku podatkowego, to będzie mógł odliczyć wydatki z tytułu używania tego samochodu poniesione od momentu nabycia tego prawa. Co istotne, takie nabycie nie skutkuje zmniejszeniem limitu wydatków podlegających odliczeniu proporcjonalnie do czasu dysponowania prawem własności/współwłasności samochodu.