Ujmowanie w kosztach podatkowych niezapłaconych wierzytelności

Wierzytelności nieściągalne/umorzone

Dotychczas kwestią sporną było to, czy do kosztów uzyskania przychodów podatnicy mogą zaliczyć wierzytelności nieściągalne w kwocie netto czy brutto. To samo dotyczyło wierzytelności umorzonych.

Na łamach naszego czasopisma prezentowaliśmy stanowisko, że ww. wierzytelności mogą być kosztem podatkowym w kwocie netto, tj. bez VAT należnego. Kwota tego podatku nie stanowiła bowiem przychodu należnego. Takie stanowisko prezentowały również organy podatkowe. W praktyce prezentowany był jednak niekiedy pogląd odmienny, zgodnie z którym omawiane wierzytelności to koszt podatkowy w kwocie brutto. Te rozbieżności powinny zniknąć od 1 stycznia 2018 r.

Od 1 stycznia 2018 r. nie uważa się za koszty uzyskania przychodów:

• wierzytelności odpisanych jako nieściągalne, z wyjątkiem wierzytelności, w części, w jakiej uprzednio zostały zarachowane do przychodów należnych i których nieściągalność została właściwie udokumentowana,
   
• umorzonych wierzytelności, z wyjątkiem wierzytelności lub jej części, które uprzednio zostały zarachowane jako przychody należne - do wysokości zarachowanej jako przychód należny.

Tak wynika odpowiednio z art. 16 ust. 1 pkt 25 lit. a) i pkt 44 ustawy o PDOP, w brzmieniu obowiązującym od 1 stycznia 2018 r.

A zatem nie powinno już być wątpliwości, że wierzytelności nieściągalne lub umorzone mogą stanowić koszty uzyskania przychodów w kwocie netto (oczywiście po spełnieniu określonych warunków).

Podobne regulacje zawarto w znowelizowanym art. 23 ust. 1 pkt 41 ustawy o PDOF, regulującym możliwość ujęcia w kosztach podatkowych wierzytelności umorzonych. Znowelizowano również art. 23 ust. 1 pkt 20 ww. ustawy, odnoszący się do ujmowania w kosztach uzyskania przychodów wierzytelności nieściągalnych, przy czym treść tego przepisu jest nieco inna niż w przypadku ustawy o PDOP. Niemniej jednak w uzasadnieniu do projektu ustawy nowelizującej z dnia 27 października 2017 r. zapisano, że zmiana tego przepisu jest symetryczna do zmian w ustawie o PDOP.

Strata z odpłatnego zbycia wierzytelności

Zgodnie z dotychczasowymi obowiązującymi przepisami, podatnicy nie mogli zaliczać do kosztów uzyskania przychodów strat z tytułu odpłatnego zbycia wierzytelności, chyba że wierzytelność ta uprzednio została zarachowana jako przychód należny. Tak stanowił art. 16 ust. 1 pkt 39 ustawy o PDOP w brzmieniu obowiązującym do końca 2017 r.

Z dniem 1 stycznia 2018 r. przepis ten uległ zmianie. Zgodnie z jego "nową" treścią, podatnicy mogą zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów stratę z tytułu odpłatnego zbycia wierzytelności lub jej części, która uprzednio została zarachowana jako przychód należny - do wysokości zarachowanej jako przychód należny.

Podobnie wynika ze znowelizowanego art. 23 ust. 1 pkt 34 ustawy o PDOF (w brzmieniu obowiązującym od 1 stycznia 2018 r.).

Jak wskazano w uzasadnieniu do projektu nowelizacji wprowadzającej ww. zmiany:

"(...) w projekcie proponuje się, aby maksymalna wysokość straty, o której mowa w art. 16 ust. 1 pkt 39 ustawy o CIT i art. 23 ust. 1 pkt 34 ustawy o PIT, nie mogła przekroczyć wysokości uprzednio wykazanego przychodu należnego. Strata ta kalkulowana jednak w dalszym ciągu będzie w oparciu o wartość brutto zbywanej wierzytelności (...)."