Zwolnienie z zapłaty części odsetek a przychód podatkowy

Podatnik zawarł umowę pożyczki z osobą fizyczną. Pozyskane środki przeznaczył na dofinansowanie prowadzonej działalności gospodarczej. Umowa pożyczki ma charakter odpłatny, tj. przewiduje wypłatę odsetek wraz z kapitałem pożyczkowym. W drodze aneksu do umowy strony przedłużyły termin spłaty pożyczki oraz określiły niższą od dotychczasowej wysokość odsetek. Uprzednio umowa przewidywała bowiem zapłatę odsetek w kwocie wyższej od odsetek maksymalnych dozwolonych w świetle przepisów prawa cywilnego. Czy zwolnienie podatnika z obowiązku zapłaty odsetek w części przekraczającej odsetki maksymalne wiąże się z koniecznością wykazania przychodu podatkowego?

NIE. Rezygnacja z naliczania odsetek w wysokości przekraczającej odsetki maksymalne oznacza dostosowanie zapisów umowy do litery prawa. Skoro zaś odsetki w części przekraczającej kwotę odsetek maksymalnych były nienależne, to zwolnienie z obowiązku ich zapłaty jest neutralne podatkowo.

W myśl art. 359 § 1 Kodeksu cywilnego, odsetki od sumy pieniężnej należą się tylko wtedy, gdy to wynika z czynności prawnej albo z ustawy, z orzeczenia sądu lub z decyzji innego właściwego organu. Przy czym, jeżeli wysokość odsetek wynikających z czynności prawnej przekracza wysokość odsetek maksymalnych, należą się odsetki maksymalne. Ponadto przepisów o odsetkach maksymalnych nie mogą wyłączać ani ograniczać postanowienia umowne. Nie ma również znaczenia dokonanie wyboru prawa obcego, gdyż nawet w takim przypadku mają zastosowanie przepisy kodeksowe. Wynika tak z art. 359 § 2² i 2³ K.c.

Mając na uwadze przywołane regulacje prawne, należy stwierdzić, że w razie umownego ustalenia odsetek w wysokości przekraczającej odsetki maksymalne, roszczenie z tego tytułu z mocy ustawy podlega ograniczeniu do wysokości odsetek maksymalnych. A zatem, skoro roszczenie o wypłatę odsetek ponad kwotę odsetek maksymalnych jest bezpodstawne, to w okolicznościach opisanych w pytaniu, zwolnienie podatnika z obowiązku spłaty odsetek naliczanych ponad limit stanowi jedynie działanie dostosowujące warunki umowy do obowiązującego stanu prawnego.

Na gruncie przepisów o podatku dochodowym skutki tego działania należy uznać za obojętne podatkowo (por. interpretację indywidualną Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach z 19 stycznia 2017 r., nr 2461-IBPB-1-3.4510.879.2016.2.WLK). W szczególności nie ma podstaw do stwierdzenia, że podatnik uzyskał przychód, o którym mowa w art. 14 ust. 2 pkt 6 lub 8 updof, czyli z tytułu:

• umorzenia zobowiązania odsetkowego bądź
   
• otrzymania nieodpłatnego świadczenia.