Brak faktury dokumentującej nabycie usługi budowlanej podlegającej rozliczeniu w systemie odwrotnego obciążenia

Nabyłem od podwykonawcy usługę budowlaną objętą odwrotnym obciążeniem. Świadczący usługę zwleka z wystawieniem faktury dokumentującej powyższą czynność. Czy w takiej sytuacji powinienem wykazać VAT należny w okresie rozliczeniowym, w którym upłynie 30. dzień od dnia wykonania usługi? Czy w związku z brakiem faktury utraciłem prawo do odliczenia podatku naliczonego?

W przypadku usług budowlanych świadczonych na rzecz podatnika obowiązek podatkowy powstaje na podstawie art. 19a ust. 5 pkt 3 lit. a) ustawy o VAT, czyli z chwilą wystawienia faktury. W sytuacji, gdy podatnik nie wystawił faktury lub wystawił ją z opóźnieniem, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą upływu terminów wystawienia faktury. Jednocześnie, jeżeli przed wykonaniem usługi otrzymano całość lub część zapłaty, w szczególności: przedpłatę, zaliczkę, zadatek, ratę, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą jej otrzymania w odniesieniu do otrzymanej kwoty.

Z opisu sprawy nie wynika, aby przed wykonaniem usługi dokonana została zapłata całości lub części należności z tego tytułu. Zatem odnosząc wskazane regulacje do przedstawionego stanu faktycznego uznać należy, że nabywca powinien wykazać VAT należny w deklaracji składanej za okres rozliczeniowy, w którym upłynie 30. dzień od dnia wykonania usługi, bowiem wtedy mija termin wystawienia faktury.

Natomiast w zakresie możliwości odliczenia podatku naliczonego zastosowanie będzie miała zasada wyrażona w art. 86 ust. 1 ustawy o VAT. Stosownie do wskazanego przepisu prawo do odliczenia przysługuje w takim zakresie, w jakim nabywane towary lub usługi są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych. Kwotę podatku naliczonego stanowi w tym przypadku kwota podatku należnego z tytułu świadczenia usług, dla którego podatnikiem jest ich usługobiorca (art. 86 ust. 2 pkt 4 lit. a) ustawy).

W omawianej sytuacji ma zastosowanie zasada szczególna wynikająca z art. 86 ust. 10 i 10b pkt 3 ustawy o VAT. Z prawa do odliczenia można skorzystać w rozliczeniu za okres, w którym w odniesieniu do nabytych przez podatnika usług powstał obowiązek podatkowy pod warunkiem, że podatnik uwzględni kwotę podatku należnego z tytułu tej transakcji w deklaracji podatkowej, w której jest on obowiązany rozliczyć ten podatek. Powinno to nastąpić nie później niż w terminie trzech miesięcy od upływu miesiąca, w którym w odniesieniu do nabytych usług powstał obowiązek podatkowy.

Jeżeli podatnik uwzględni kwotę podatku należnego w deklaracji podatkowej, w której jest on obowiązany rozliczyć ten podatek, w terminie późniejszym niż wskazany wyżej, to może odpowiednio zwiększyć kwotę podatku naliczonego w rozliczeniu za okres rozliczeniowy, w odniesieniu do którego nie upłynął jeszcze termin do złożenia deklaracji podatkowej.

Odpowiadając na zadane pytanie, stwierdzić należy, że w analizowanym przypadku brak faktury pozostaje bez znaczenia. Przepis art. 86 ust. 10b pkt 1 ustawy o VAT, w myśl którego prawo do odliczenia powstaje nie wcześniej niż w rozliczeniu za okres, w którym podatnik otrzymał fakturę nie ma w tej sytuacji zastosowania. Z perspektywy nabywcy istotne jest bowiem wykazanie podatku należnego z tytułu przedmiotowego nabycia w okresie rozliczeniowym, w którym powstał obowiązek podatkowy. Moment realizacji tego warunku wpływa z kolei na okres, w którym podatnik będzie mógł dokonać obniżenia podatku należnego o kwotę podatku naliczonego.