Roboty budowlane realizowane przez wykonawców funkcjonujących w formie konsorcjum

Konsorcjum to związek kilku przedsiębiorstw zawarty w celu dokonania wspólnego przedsięwzięcia. Z postanowień konkretnych umów konsorcjów wynikać powinien sposób jego organizacji ale również rozliczeń dokonywanych pomiędzy członkami konsorcjum a inwestorem oraz zakres prac wykonywanych przez członków konsorcjum.

Problem wzajemnych rozliczeń i stosowania właściwego sposobu rozliczeń podatku VAT przez członków konsorcjum od początku obowiązywania nowych przepisów w tym zakresie budził wątpliwości podatników.

W wyjaśnieniach Ministerstwo Finansów wskazało potencjalne sposoby funkcjonowania konsorcjów, których organizacja będzie miała wpływ na sposób rozliczenia podatku VAT od wykonywanych przez ich członków usług budowlanych.

"Przykład 8

Z zapisów umowy konsorcjum wynika, że każdy z konsorcjantów ma do zrealizowania określony zakres robót budowlanych. Realizacja tych robót dokonywana jest bezpośrednio na rzecz inwestora. Każdy z konsorcjantów rozlicza się z wykonanych robót z inwestorem odrębnie, każdy z nich otrzymuje też od niego wynagrodzenie za wykonane przez siebie prace. Faktury wystawiane są przez podmioty A, B i C dla inwestora.

W takiej sytuacji uznać należy, że każdy z konsorcjantów jest bezpośrednim wykonawcą usług zleconych przez inwestora i nie ma zastosowania mechanizm odwróconego obciążenia (będą miały zastosowanie reguły ogólne).

Każdy z podatników wystawi fakturę z kwotą VAT i rozliczy go w swojej deklaracji.

Przykład 9

Z zapisów umowy konsorcjum wynika, że jeden z konsorcjantów (A) reprezentuje całe konsorcjum przed inwestorem - w kontaktach biznesowych jest on podmiotem, który wystawia faktury za zrealizowane przez konsorcjum usługi, odpowiada za jakość i terminowość wykonanych usług, przyjmuje zapłatę za wykonane przez konsorcjum usługi itd. (tzw. Lider konsorcjum). Podmiot A dokonuje też rozliczeń z poszczególnymi konsorcjantami za wykonane przez nich na rzecz Lidera konsorcjum usługi budowlane - w zakresie określonym w umowie konsorcjum. Faktury za zrealizowane roboty budowlane wystawiane są:

• przez poszczególnych konsorcjantów (B i C) dla podmiotu A za zakres robót pozostający w ich wykonaniu,
   
• przez A dla inwestora - za całość zrealizowanych robót (na które składają się roboty wykonane przez A, B i C - zgodnie z umową).

Przy tego rodzaju stosunkach biznesowych uznać należy, że:

• B i C są podwykonawcami A → obowiązek rozliczenia podatku VAT od wykonanych przez tych podatników czynności będzie ciążył na A na zasadzie odwróconego obciążenia,
   
• A - jako generalny wykonawca - usługę na rzecz inwestora rozlicza na zasadach ogólnych, tj. wystawia fakturę zawierającą podatek VAT i rozlicza go w swojej deklaracji,
   
• jeżeli nastąpi wykonywanie usług również między A oraz B lub C, to A wystawia także fakturę na zasadzie odwrotnego obciążenia."

Ministerstwo Finansów podkreśliło jednak, iż przedstawione schematy mają jedynie charakter przykładowy, natomiast w związku z zasadą swobody umów, każde z konsorcjów ma w praktyce biznesowej indywidualny charakter. Aby zatem - zdaniem Ministerstwa Finansów - znaleźć właściwe rozwiązanie w kwestii rozliczeń podatku VAT przez członków konsorcjum, należy przeanalizować całokształt okoliczności występujących w każdej konkretnej, indywidualnej sytuacji. Według Ministerstwa Finansów - "każda usługa powinna być rozpatrywana osobno, z zachowaniem indywidualnego charakteru".