Obciążenie leasingobiorcy opłatami za wykroczenie drogowe - faktura czy nota księgowa?

W przypadku, gdy leasingobiorca pojazdu samochodowego popełni wykroczenie drogowe (np. w związku z przekroczeniem prędkości), leasingodawca obciąża go kosztami mandatu drogowego oraz opłatą za udzielenie informacji o użytkowniku pojazdu. Czy opłaty te powinny być udokumentowane fakturą, czy notą księgową?

Mandat za wykroczenie drogowe

Fakturę wystawia się w celu udokumentowania czynności opodatkowanych. Takie czynności zostały z kolei wymienione w art. 5 ust. 1 ustawy o VAT i należą do nich m.in. odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.

Niewątpliwie przy obciążaniu leasingobiorców kosztami mandatu karnego nie mamy do czynienia z dostawą towaru. Czy jednak można uznać, że ww. czynność jest świadczeniem usługi?

Aby dana czynność (usługa) podlegała opodatkowaniu VAT, musi istnieć bezpośredni związek o charakterze przyczynowym pomiędzy świadczoną usługą a otrzymanym świadczeniem wzajemnym, w ten sposób, że zapłacone kwoty stanowią rzeczywiste wynagrodzenie za wyodrębnioną usługę świadczoną w ramach stosunku prawnego lub dochodzi do wymiany świadczeń wzajemnych. Otrzymana zapłata powinna być więc konsekwencją wykonania świadczenia, a wynagrodzenie musi być należne za wykonanie tego świadczenia. Tymczasem mandat jest opłatą o charakterze publicznoprawnym i ma charakter sankcyjny. Podmiot popełniający wykroczenie otrzymuje mandat, ale w zamian nie otrzymuje żadnego świadczenia, które przynosiłoby mu korzyść. W tym przypadku nie występuje więc świadczenie usług (czynność opodatkowana VAT). "Przerzucenie" kosztów mandatu na leasingobiorcę nie powinno być więc dokumentowane fakturą, lecz innym dokumentem (np. notą obciążeniową).

Podobnie uznał Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie w interpretacji indywidualnej z 4 grudnia 2014 r., nr IPPP1/443-1075/14-2/KC, w której czytamy:

"(...) Wnioskodawca, w sytuacji przeniesienia ciężaru należności publicznoprawnej na podmiot, który faktycznie powinien ją ponieść, nie będzie świadczyć żadnej usługi na rzecz leasingobiorcy/najemcy związanej w sposób bezpośredni z zawartą umową leasingu czy najmu. Tym samym, w omawianej sprawie nie zachodzi żaden związek przyczynowo-skutkowy pomiędzy świadczoną usługą leasingu czy najmu a zwrotem kosztów mandatów karnych.

Skoro przenoszone przez Wnioskodawcę na leasingobiorców/najemców kwoty mandatów karnych nie spełniają żadnej z dyspozycji z art. 7 czy art. 8 ustawy (o VAT - przyp. red.), nie stanowią czynności opodatkowanej VAT i w konsekwencji pozostają poza zakresem opodatkowania tym podatkiem.

W rezultacie Wnioskodawca nie będzie zobowiązany do opodatkowania podatkiem od towarów i usług zwrotu mandatów karnych na rzecz leasingobiorców/najemców i dokumentowania ich fakturą VAT, bowiem zgodnie z art. 106b ust. 1 pkt 1 ustawy, podatnik jest obowiązany wystawić fakturę jedynie do dokumentowania transakcji objętych przepisami ustawy. Tym samym może udokumentować zwrot wskazanych kwot innym dokumentem księgowym, np. notą księgową. (...)"

Warto tu wspomnieć, że inne stanowisko organ podatkowy zajął w kwestii opłat za przerejestrowanie pojazdu, wydanie wtórnika czy wymianę tablic rejestracyjnych, którymi leasingodawca obciąża leasingobiorcę. Takie opłaty - zdaniem organu podatkowego - stanowią integralną część umowy leasingu pojazdów samochodowych i podlegają opodatkowaniu VAT, tak jak opłaty z tytułu leasingu.

Udzielenie informacji o użytkowniku pojazdu

Zdaniem Dyrektora Izby Skarbowej w Bydgoszczy (patrz: interpretacja indywidualna z 31 stycznia 2017 r., nr 0461-ITPP2.4512.927.2016.1.RS), także opłata za udzielenie informacji o użytkowniku pojazdu, jaką firma leasingowa obciąża leasingobiorcę w związku z popełnieniem wykroczenia drogowego, nie podlega opodatkowaniu VAT. Jeżeli więc leasingodawca z tytułu ww. opłat wystawi fakturę wykazując w niej kwotę VAT, u nabywcy kwota tego podatku nie będzie podlegała odliczeniu. Organ podatkowy wyjaśnił:

"(...) opłata z tytułu udzielenia informacji o użytkowniku pojazdu, którą leasingodawca obciąża Pana, nie może być traktowana jako wynagrodzenie za dostawę towaru lub świadczenie usług, gdyż nie nabywa Pan żadnego świadczenia, z którego mógłby odnieść (chociażby potencjalnie) konkretną korzyść o charakterze majątkowym.

W związku z powyższym - w świetle art. 88 ust. 3a pkt 2 ustawy o podatku od towarów i usług - nie przysługuje Panu prawo do odliczenia podatku naliczonego z faktury otrzymanej od leasingodawcy dokumentującej przedmiotową opłatę. (...)"

UWAGA! Zarówno kwota mandatu karnego, jak i opłata za udzielenie informacji o użytkowniku pojazdu u leasingobiorcy nie może być zaliczona do kosztów podatkowych (por. np. interpretację indywidualną Dyrektora Izby Skarbowej w Bydgoszczy z 1 lutego 2017 r., nr 0461-ITPB1.4511.993.2016.1.HD).