Moment powstania obowiązku podatkowego przy samofakturowaniu

Nasza firma dostarcza towar do Agencji Rynku Rolnego, która w ramach zawartej umowy dostawy te dokumentuje fakturami. Po odbiorze towaru ARR dokonuje oceny jakości towaru, a badania te trwają czasem kilka tygodni. Faktura wystawiana jest dopiero po zakończeniu badań i otrzymujemy ją nawet w następnym miesiącu od daty odbioru towaru przez Agencję. W związku z tym, że faktura ta staje się pełnoprawnym dokumentem dopiero w momencie jej zaakceptowania przez nas jako dostawcę, mamy wątpliwości kiedy powstaje obowiązek podatkowy z tytułu tej dostawy?

Zgodnie z podstawową zasadą obowiązującą w obrocie gospodarczym podatnik dokonujący dostawy towarów lub świadczący usługę wystawia na rzecz nabywcy fakturę dokumentującą daną transakcję. Niemniej jednak od tej reguły przewidziano wyjątek umożliwiający wystawienie faktury przez nabywcę towaru bądź usługi. Zgodnie bowiem z przepisem art. 106d ust. 1 ustawy o VAT podatnik nabywający towary lub usługi od innego przedsiębiorcy może wystawiać w jego imieniu i na jego rzecz faktury dokumentujące dokonanie przez podatnika sprzedaży (dostawy towarów, świadczenia usług, eksportu towarów oraz wewnątrzwspólnotowej dostawy towarów), otrzymanie zaliczek, a także dostawy towarów oraz świadczenia usług dokonanych przez polskiego podatnika, w przypadku gdy miejscem świadczenia jest terytorium państwa trzeciego.

Aby samo fakturowanie było skuteczne konieczne jest zawarcie porozumienia (umowy) pomiędzy sprzedawcą a nabywcą, w którym musi być określona procedura zatwierdzania poszczególnych faktur przez podatnika dokonującego sprzedaży, co oznacza że sprzedający każdorazowo musi zaakceptować fakturę wystawioną przez nabywcę. Kwestie dotyczące wyboru sposobu zatwierdzania faktur pozostawiono w gestii poszczególnych stron sprzedaży.

Nabywca powinien wystawić faktury w imieniu i na rzecz dostawcy (usługodawcy), w ramach procedury samofakturowania w terminie do 15. dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym dokonano dostawy towaru lub wykonano usługę. Faktury wystawione przez nabywcę oprócz elementów typowych dla zwykłych faktur powinny dodatkowo zawierać adnotację: "samofakturowanie".

Odnosząc się do wątpliwości Czytelnika co do momentu powstania obowiązku podatkowego z tytułu dostaw towarów na rzecz Agencji Rynku Rolnego należy zauważyć, że obowiązujące przepisy ustawy o VAT nie regulują odrębnie momentu powstania obowiązku podatkowego dla dostawy towarów udokumentowanych fakturami wystawionymi przez nabywcę. Należy więc w tym przypadku stosować ogólny przepis regulujący moment powstania obowiązku podatkowego, tj. art. 19a ust. 1 ustawy o VAT, zgodnie z którym obowiązek podatkowy powstaje z chwilą dokonania dostawy towaru.

Ustawa o VAT nie zawiera żadnych szczegółowych regulacji pozwalających określić w jaki sposób należy ustalać moment dokonania dostawy towarów. Przez odpłatną dostawę towarów rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel, czyli przeniesienie rzeczywistej kontroli nad rzeczą i możliwość korzystania z niej oraz dysponowania towarem. Zatem dla uznania, że nastąpiła dostawa towarów w rozumieniu przepisów ustawy o VAT wystarczy, że nabywca towaru może korzystać z zakupionego towaru w zakresie określonym w warunkach transakcji.

Zgodnie z obowiązującymi przepisami dla określenia momentu powstania obowiązku podatkowego data wystawienia faktury nie ma znaczenia (poza szczególnymi przypadkami). Przepisy pozwalają na wystawienie faktury do 15. dnia kolejnego miesiąca, co jednak nie wpływa na moment wykazania podatku należnego.

Na marginesie należy dodać, że data akceptacji faktur wystawionych w ramach procedury samofakturowania ma istotne znaczenie dla nabywcy towarów, ponieważ warunkiem odliczenia podatku naliczonego wynikającego z tych faktur jest zaakceptowanie ich przez sprzedającego. W prakty­ce więc, gdy faktura zostanie wystawiona przez nabywcę w danym miesiącu, natomiast akcepta­cję sprzedającego dotyczącą tej faktury nabywca otrzyma z początkiem kolejnego miesiąca, to prawo do odliczenia VAT naliczonego dla nabywcy powstanie dopiero w tym kolejnym miesiącu.