Obowiązek podatkowy w VAT przy usługach budowlanych

Zasada ogólna

Zgodnie z podstawową zasadą określoną w art. 19a ustawy o VAT, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą dokonania dostawy towarów lub wykonania usługi.

Jeżeli przed dokonaniem dostawy towaru lub wykonaniem usługi otrzymano całość lub część zapłaty, w szczególności: przedpłatę, zaliczkę, zadatek, ratę, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą jej otrzymania w odniesieniu do otrzymanej kwoty (nie dotyczy to czynności wskazanych w art. 19a ust. 5 pkt 4 ustawy o VAT, czyli np. usług najmu, dzierżawy).

W odniesieniu do przyjmowanych częściowo usług, usługę uznaje się również za wykonaną w przypadku wykonania jej części, dla której to części określono zapłatę.

Obowiązek podatkowy od usług budowlanych

Moment powstania obowiązku podatkowego w stosunku do usług budowlanych i budowlano-montażowych wykonywanych na rzecz innych przedsiębiorców określono w art. 19a ust. 5 pkt 3 lit. a) ustawy o VAT. Jak wynika z tego przepisu, powstaje on z chwilą wystawienia faktury. Jeżeli jednak podatnik nie wystawił faktury lub zrobił to z opóźnieniem, to obowiązek podatkowy powstaje z chwilą upływu terminów wystawienia faktury określonych w art. 106i ust. 3 i 4 ustawy o VAT, czyli w przypadku usług budowlanych 30. dnia od dnia wykonania usług.

Natomiast jeżeli przed dokonaniem dostawy towaru lub wykonaniem usługi otrzymano całość lub część zapłaty, w szczególności: przedpłatę, zaliczkę, zadatek, ratę, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą jej otrzymania w odniesieniu do otrzymanej kwoty. Mówi o tym art. 19a ust. 8 ustawy o VAT.

Przy usługach budowlanych dla prawidłowego określenia daty powstania obowiązku podatkowego istotne jest niekiedy zidentyfikowanie momentu, w którym usługa została wykonana, bowiem data wykonania usługi jest drugim, po wystawieniu faktury, terminem decydującym o momencie powstania obowiązku podatkowego. Przepisy o VAT nie definiują pojęcia "wykonania usługi budowlanej lub budowlano-montażowej".

W celu zapewnienia jednolitego stosowania prawa podatkowego przez organy podatkowe w zakresie momentu powstania obowiązku podatkowego dla usług budowlanych lub budowlano-montażowych, Minister Finansów w dniu 1 kwietnia 2016 r. wydał interpretację ogólną nr PT3.8101.41.2015.AEW.2016.AMT.141. Wyjaśnił w niej, że w przypadku, gdy usługa jest oddawana w całości, za moment jej wykonania należy uznać moment faktycznego jej wykonania, tj. dzień, w którym wykonawca w związku z wykonaniem całości określonej umową usługi zgłosił ją nabywcy do odbioru. Natomiast gdy usługa będzie przyjmowana częściowo, tj. umowa będzie przewidywała cykliczne zapłaty po wykonaniu części usługi budowlanej lub budowlano-montażowej, za moment wykonania części usługi należy wskazać moment, w którym wykonawca faktycznie wykonał część określonej umową usługi (doszło do faktycznego zakończenia części prac) i zgłosił ją nabywcy do odbioru.

Reasumując, szczególny moment powstania obowiązku podatkowego ma zastosowanie w sytuacji, gdy dla danej transakcji istnieje obowiązek wystawienia faktury, czyli m.in. dokonanej na rzecz innego podatnika VAT lub podatku od wartości dodanej lub podatku o podobnym charakterze lub osoby prawnej niebędącej podatnikiem.

Natomiast w przypadku świadczenia tych samych usług na rzecz osoby fizycznej niebędącej podatnikiem podatku VAT, obowiązek podatkowy należy rozpoznać na zasadach ogólnych, a nie szczególnych - czyli z chwilą wykonania usługi.