Wystąpienie wspólnika ze spółki

Spółkę jawną tworzą cztery osoby fizyczne, które mają równe udziały w tej spółce. Jeden ze wspólników wypowiedział umowę spółki ze skutkiem od 19 czerwca 2017 r. Jakie są tego następstwa w rozliczeniu podatku dochodowego u ustępującego wspólnika?

Spłata wspólnika występującego ze spółki

W myśl art. 65 Kodeksu spółek handlowych, wartość udziału kapitałowego wspólnika występującego ze spółki jawnej oblicza się na podstawie osobnego bilansu, uwzględniającego wartość zbywczą majątku spółki.

Udział kapitałowy występującego wspólnika, co do zasady, powinien być wypłacony w pieniądzu. Natomiast rzeczy wniesione do spółki przez wspólnika tylko do używania zwraca się w naturze. Tak stanowi art. 65 § 3 K.s.h. Nie jest to jednak przepis o charakterze bezwzględnie obowiązującym. Oznacza to, że wspólnicy spółki jawnej mogą w uchwale lub w umowie spółki odmiennie określić zasady rozliczenia wspólnika występującego ze spółki.

Na gruncie przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych, sposób opodatkowania należności przysługujących wspólnikowi występującemu ze spółki jawnej, zależy od tego, czy tytułem spłaty swojego udziału otrzyma on:

• środki pieniężne, czy też
   
• niepieniężne składniki majątku.

Wypłata w gotówce

Zgodnie z dyspozycją art. 14 ust. 2 pkt 16 updof - u wspólnika, który w związku z wystąpieniem ze spółki jawnej uzyska pieniądze, w momencie otrzymania tych środków pieniężnych, powstanie przychód z działalności gospodarczej. W przychodzie tym nie uwzględnia się jednak kwoty, która odpowiada uzyskanej przez wspólnika, przed jego wystąpieniem ze spółki, nadwyżce przychodów nad kosztami ich uzyskania (ustalonymi proporcjonalnie do jego prawa do udziału w zysku spółki), pomniejszonej o wypłaty dokonane z tytułu udziału w tej spółce i wydatki niestanowiące kosztów uzyskania przychodów (art. 14 ust. 3 pkt 11 updof).

Dochodem zaś podlegającym opodatkowaniu, jest różnica pomiędzy tak ustalonym przychodem wspólnika a wydatkami na nabycie lub objęcie przez niego prawa do udziałów w spółce jawnej (art. 24 ust. 3c updof).

W celu dokonania omawianych wyliczeń należy brać za podstawę cały okres, w którym wspólnik występujący ze spółki jawnej prowadził działalność gospodarczą w formie tej spółki.

Warto zauważyć, że w przypadku konieczności obliczenia dochodu uzyskanego przez wspólnika występującego ze spółki jawnej, za okres wykraczający poza ustawowe terminy przechowywania dokumentacji podatkowych, a także w celu potwierdzenia wysokości wypłat dokonywanych z tytułu jego udziału w tej spółce - zgodnie z postanowieniami art. 180 § 1 Ordynacji podatkowej - jako dowód należy dopuścić wszystko, co może przyczynić się do wyjaśnienia sprawy, a nie jest sprzeczne z prawem. Potwierdziło to Ministerstwo Finansów w odpowiedzi z 15 lipca 2011 r., udzielonej na zapytanie naszego Wydawnictwa.

Jeżeli w świetle omawianych przepisów ustawy o PIT, wspólnik występujący ze spółki jawnej, z tytułu spłaty jego udziału w tej spółce uzyska dochód z działalności gospodarczej, to od tego dochodu powinien w ciągu roku zapłacić zaliczkę na podatek dochodowy. Taki pogląd prezentują również organy podatkowe (m.in. Dyrektor Izby Skarbowej w Bydgoszczy w interpretacji indywidualnej z 16 kwietnia 2014 r., nr ITPB1/415-54/14/MP).

Przychód z tytułu spłaty udziału kapitałowego w spółce jawnej, koszty jego uzyskania, a także osiągnięty dochód (ewentualnie stratę), były wspólnik powinien uwzględnić w zeznaniu podatkowym (PIT-36 lub PIT-36L, stosownie do wybranej przez niego formy opodatkowania) w wierszu "Pozarolnicza działalność gospodarcza".

W przypadku gdy w momencie uzyskania środków pieniężnych z tytułu spłaty udziału kapitałowego, były wspólnik nie prowadzi już działalności gospodarczej, to powinien rozliczyć podatek od omawianego dochodu według metody opodatkowania stosowanej w tym roku podatkowym, w którym wystąpił ze spółki (tak uznał m.in. Dyrektor Izby Skarbowej w Poznaniu w interpretacji indywidualnej z 2 maja 2011 r., nr ILPB1/415-131/11-3/AG).

Spłata w formie niepieniężnej

Samo przekazanie wspólnikowi występującemu ze spółki jawnej tytułem spłaty jego udziału kapitałowego innych składników majątku niż środki pieniężne - nie powoduje powstania u tej osoby przychodu z działalności gospodarczej.

Osoba ta uzyska przychód z działalności gospodarczej dopiero wówczas, gdy dokona odpłatnego zbycia (np. sprzedaży) rzeczowych składników majątku, które otrzymała w związku z wystąpieniem ze spółki jawnej - o ile nastąpi ono:

• przed upływem sześciu lat liczonych od pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym wystąpiła z tej spółki, bądź
   
• w ramach wykonywania działalności gospodarczej (art. 14 ust. 2 pkt 17 lit. b i ust. 3 pkt 12 lit. b updof).

W takiej sytuacji opodatkowany będzie dochód, stanowiący różnicę pomiędzy przychodem z odpłatnego zbycia składników majątku otrzymanych z tytułu wystąpienia ze spółki a wydatkami poniesionymi na ich nabycie lub wytworzenie, niezaliczonymi w jakiejkolwiek formie do kosztów uzyskania przychodów przez wspólnika lub spółkę (art. 24 ust. 3d updof).