Zakup składników majątku trwałego przez spółkę od wspólnika

Wspólnikami spółki jawnej są małżonkowie, między którymi istnieje wspólność majątkowa. Małżonek prowadzący dodatkowo samodzielną działalność gospodarczą zamierza ją zlikwidować, a wykorzystywane środki trwałe sprzedać spółce jawnej. Czy taka sprzedaż według cen rynkowych jest możliwa i czy wówczas spółka jawna będzie zobowiązana do kontynuowania amortyzacji realizowanej przez wspólnika w ramach samodzielnej działalności gospodarczej?

Nabycie składników majątku przez spółkę

W związku z tym, że podmiotem stosunków cywilnoprawnych jest spółka jawna, to ona nabywa składniki majątku. Jednak na gruncie podatku dochodowego nie posiada ona przymiotu podatnika. Należy on do wspólników tej spółki. Tak więc to wspólnicy podatkowo rozliczają wydatki poniesione przez spółkę. Jeżeli wydatki te poniesione są w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów i nie są wymienione w art. 23 updof, to dla celów podatkowych są u wspólników kosztami uzyskania przychodów. Koszty te, podobnie jak przychody z udziału w spółce jawnej, u każdego wspólnika ustala się proporcjonalnie do jego prawa do udziału w zysku spółki (udziału). W przypadku przeciwnego dowodu przyjmuje się, że prawa do udziału w zysku (udziału) są równe.

Zasady te należy zastosować również w stosunku do wydatków poniesionych przez spółkę jawną na zakup od jej wspólnika składnika majątku. Przyjmując założenie, że w spółce taki składnik majątku zostanie uznany za środek trwały, to wydatek na jego nabycie wspólnicy rozliczą w kosztach poprzez odpisy amortyzacyjne (proporcjonalnie do przysługującego im prawa do udziału w zysku spółki), w tym także wspólnik, od którego przedmiotowy środek został nabyty.

W zakresie amortyzacji środka trwałego, o którym mowa brak jest szczególnych uregulowań. Oznacza to, że należy uwzględnić zasady ogólnie obowiązujące, czyli np. przy ustalaniu jego wartości początkowej zastosować zasady dotyczące odpłatnego nabycia środków trwałych. Nie ma tu znaczenia fakt jego nabycia od wspólnika spółki, oraz że ewentualnie był przez niego amortyzowany w ramach samodzielnej działalności gospodarczej. Wartość początkową środka trwałego zakupionego przez spółkę jawną od wspólnika, będzie zatem stanowiła cena jego nabycia (tu: kwota należna wspólnikowi):

• powiększona o koszty związane z zakupem naliczone do dnia przekazania środka trwałego do używania, oraz
   
• pomniejszona o VAT, z wyjątkiem przypadków, gdy zgodnie z odrębnymi przepisami podatek ten nie stanowi podatku naliczonego albo podatnikowi nie przysługuje obniżenie kwoty należnego podatku o podatek naliczony albo zwrot różnicy podatku w rozumieniu ustawy o VAT.

Rozliczenie sprzedaży środków trwałych przez wspólnika

W sytuacji gdyby składnik majątku zbywany na rzecz spółki należał do prywatnego majątku wspólnika, wówczas jego sprzedaż mogłaby u tego wspólnika stanowić źródło przychodu, o którym mowa w art. 10 ust. 1 pkt 8 updof. Oznacza to, że jeżeli przedmiotem odpłatnego zbycia byłaby nieruchomość, to operacja ta rodziłaby u niego obowiązek podatkowy, w przypadku gdyby doszło do niej przed upływem pięciu lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym nastąpiło nabycie lub wybudowanie zbywanej nieruchomości. Natomiast w razie zbycia rzeczy ruchomych (np. samochodu lub maszyny) przychód powstałby, jeżeli do ich sprzedaży na rzecz spółki jawnej doszłoby przed upływem pół roku, licząc od końca miesiąca, w którym nastąpiło ich nabycie.

W opisanym przypadku wspólnik spółki jawnej jest przedsiębiorcą prowadzącym poza spółką, indywidualną działalność gospodarczą, a zbywane przez niego składniki majątku stanowią środki trwałe w indywidualnej działalności. W tej sytuacji u podatnika prowadzącego indywidualną działalność gospodarczą sprzedaż składników majątku zakwalifikowanych do środków trwałych powoduje powstanie przychodu z tej działalności (art. 14 ust. 2 pkt 1 lit. a updof). Przychód taki powstanie również, jeżeli przed zbyciem środek trwały zostanie wycofany z samodzielnej działalności gospodarczej, a między pierwszym dniem miesiąca następującego po miesiącu, w którym został on wycofany z działalności i dniem jego odpłatnego zbycia na rzecz spółki, nie upłynęło 6 lat (art. 14 ust. 2 pkt 1 lit. a w związku z art. 10 ust. 2 pkt 3 updof). W obu sytuacjach gdy podatnik stosuje opodatkowanie według skali podatkowej lub podatkiem liniowym, przy rozliczeniu transakcji uwzględnia koszty uzyskania przychodu. Koszty te ustala się w wysokości różnicy między wartością początkową środka trwałego a sumą dokonanych odpisów amortyzacyjnych (art. 23 ust. 1 pkt 1 lit. b updof).

Podane zasady nie mają zastosowania w razie zbycia na rzecz spółki jawnej nieruchomości mieszkalnych, o których mowa w art. 14 ust. 2c updof. Do nich stosuje się powołany wcześniej art. 10 ust. 1 pkt 8 updof.

Konsekwencje podatkowe wystąpią również, gdy zbywane spółce jawnej składniki majątku to środki trwałe, które pozostały wspólnikowi w związku z likwidacją przez niego działalności prowadzonej samodzielnie. Odpłatne zbycie takich składników majątku skutkuje powstaniem przychodu z działalności gospodarczej (art. 14 ust. 2 pkt 17 lit. a updof). Wyjątek dotyczy przypadku, gdy od pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym nastąpiła likwidacja działalności gospodarczej prowadzonej samodzielnie, do dnia ich odpłatnego zbycia na rzecz spółki jawnej upłynęło 6 lat i odpłatne zbycie nie następuje w wykonaniu działalności gospodarczej. Wówczas operacja ta jest u podatnika obojętna podatkowo (art. 14 ust. 3 pkt 12 lit. a updof).