Należności alimentacyjne

Prawo rodzinne wprowadza obowiązek dostarczania środków utrzymania, a w miarę potrzeby także środków wychowania (obowiązek alimentacyjny). Wynikające z tego obowiązku zobowiązanie do zapłaty alimentów konkretyzuje się jednak dopiero w razie zaistnienia przesłanek określonych przepisami Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.

Obowiązek alimentacyjny istnieje w szczególności między rodzicami a dziećmi. Co do zasady, rodzice są obowiązani do świadczeń alimentacyjnych względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie, chyba że dochody z majątku dziecka wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania. Natomiast w przypadku dziecka pełnoletniego rodzice mogą się uchylić od świadczeń alimentacyjnych, jeżeli są one połączone z nadmiernym dla nich uszczerbkiem lub jeżeli dziecko nie dokłada starań w celu uzyskania możności samodzielnego utrzymania się. Tak wynika z art. 133 K.r.o.

O alimenty mogą się również ubiegać m.in. były małżonek po rozwiązaniu lub unieważnieniu małżeństwa albo orzeczeniu separacji (w zależności od treści orzeczenia sądowego), a także inne osoby, np. rodzeństwo znajdujące się w stanie niedostatku (art. 60 i 134 K.r.o.).

U osób uprawnionych do alimentów stanowią one przychód zaliczany do przychodów z tzw. innych źródeł, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9 i art. 20 ust. 1 updof.

Przychód z tytułu alimentów powstaje w momencie ich otrzymania, przy czym dzięki zwolnieniu określonemu w art. 21 ust. 1 pkt 127 updof, uzyskaniu omawianego przychodu nie zawsze towarzyszy obowiązek zapłaty podatku dochodowego.

W przypadku dzieci:

• które nie ukończyły 25 roku życia,
   
• bez względu na wiek, które zgodnie z odrębnymi przepisami otrzymują zasiłek (dodatek) pielęgnacyjny lub rentę socjalną,

zwolnienie dotyczy alimentów bez względu na ich wysokość (art. 21 ust. 1 pkt 127 lit. a updof). Nie jest istotna również podstawa wypłaty alimentów. Oznacza to, że zwolnienie dotyczy m.in. alimentów wypłacanych w oparciu o umowę alimentacyjną.

Gdy do otrzymania alimentów uprawnione są inne osoby niż dzieci, o których była mowa wcześniej, zwolnienie podatkowe obowiązuje na innych zasadach. Jak wynika z art. 21 ust. 1 pkt 127 lit. b updof, w takim przypadku alimenty są wolne od podatku dochodowego, pod warunkiem, że podstawę ich otrzymania stanowi wyrok sądu lub ugoda sądowa. Ponadto kwota zwolnienia jest limitowana i dotyczy alimentów do wysokości nieprzekraczającej 700 zł miesięcznie. Nadwyżka ponad tę kwotę podlega opodatkowaniu.

Alimenty w takim zakresie, w jakim nie dotyczy ich omawiane zwolnienie, podlegają opodatkowaniu według skali podatkowej. Przychód z tego tytułu podatnicy rozliczają dopiero w zeznaniu podatkowym. Co ważne, wysokość przychodu z tytułu alimentów muszą ustalić samodzielnie, gdyż na osobach fizycznych obowiązanych do alimentacji nie ciążą obowiązki płatnika podatku dochodowego ani obowiązki deklaracyjne.