Egzekucja sposobem na wydłużenie terminu przedawnienia podatku

Podstawowy termin

Przedawnienie zobowiązania podatkowego następuje zasadniczo po 5 latach, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin płatności podatku. Stanowi tak art. 70 § 1 Ordynacji podatkowej. Urzędy skarbowe mają jednak sposoby, aby zyskać jeszcze więcej czasu na ściganie podatkowych dłużników. Jednym z nich jest wdrożenie procedury egzekucyjnej.

Działania egzekucyjne wydłużają termin przedawnienia podatku. Wynika to z art. 70 § 4 Ordynacji podatkowej. Zastosowanie środka egzekucyjnego, o którym podatnik został zawiadomiony, powoduje przerwanie biegu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego. Po przerwaniu termin ten biegnie na nowo od dnia następującego po dniu, w którym zastosowano środek egzekucyjny. Liczy się go od tego momentu od początku.

Reguły przedawnienia

Zastosowanie środka egzekucyjnego to zajęcie mienia - z wyłączeniem składników majątkowych zwolnionych z egzekucji na wniosek podatnika ze względu na jego ważny interes lub niepodlegających egzekucji z mocy prawa. Urzędy skarbowe najczęściej interesują się rachunkami bankowymi, wynagrodzeniem za pracę, świadczeniem emerytalnym, wierzytelnościami pieniężnymi, wartościowymi ruchomościami, nieruchomościami. Pełny katalog możliwości zawiera art. 1a pkt 12 lit. a) ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Urząd skarbowy ma obowiązek sięgnąć po środki egzekucyjne, które prowadzą bezpośrednio do spłaty długu, a spośród kilku takich środków powinien wybrać te najmniej uciążliwe.

Podatnik jest informowany o zastosowaniu środka egzekucyjnego poprzez otrzymanie dokumentu potwierdzającego podjęte działania, np. odpisu zawiadomienia przesłanego do pracodawcy o zajęciu wynagrodzenia za pracę. Może go dostać nawet po kilku czy kilkunastu dniach od zajęcia składnika majątkowego. Zastosowanie środka egzekucyjnego skutkuje jednak w takim przypadku przerwaniem biegu terminu przedawnienia tylko wtedy, gdy dłużnik zostanie zawiadomiony o zajęciu mienia przed upływem tego terminu (por. uchwałę NSA z dnia 3 czerwca 2013 r., sygn. akt I FPS 6/12).

Zasady te dotyczą również egzekwowania wspólnego podatku małżonków wynikającego z łącznego opodatkowania ich dochodów. Urząd skarbowy nie musi jednak obojga małżonków informować o zastosowaniu środka egzekucyjnego. Termin przedawnienia wspólnego podatku zostanie przerwany, jeżeli przynajmniej jeden z nich otrzyma zawiadomienie (por. wyrok NSA z dnia 22 marca 2016 r., sygn. akt II FSK 91/14).

Egzekucja z błędem

Postępowania egzekucyjne są niejednokrotnie prowadzone bezpodstawnie, ale zanim podatnik zdoła to udowodnić, urząd skarbowy zajmuje jego mienie. Powstaje wówczas pytanie o skuteczność zastosowanych środków egzekucyjnych pod kątem przerwania biegu terminu przedawnienia.

Wadliwie wszczęte postępowanie egzekucyjne podlega umorzeniu w przypadkach wskazanych w art. 59 § 1 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (patrz ramka). Skutkuje to natomiast uchyleniem dokonanych w jego trakcie czynności egzekucyjnych (z wyjątkiem przypadku umorzenia egzekucji na żądanie wierzyciela). Stanowi tak art. 60 § 1 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Zastosowane środki egzekucyjne tracą moc i nie wywołują skutków prawnych. Nie dotyczy to jedynie praw osób trzecich nabytych w wyniku czynności egzekucyjnych, np. prawa własności rzeczy kupionej na licytacji publicznej. Organ egzekucyjny wydaje w razie potrzeby postanowienie dotyczące uchylenia dokonanych czynności egzekucyjnych wskutek umorzenia postępowania egzekucyjnego.

Zajęcia składników majątku podatnika dokonane w trakcie wadliwego postępowania egzekucyjnego nie powodują przerwania biegu terminu przedawnienia podatku. Wadliwość nie może sankcjonować utrzymania w mocy skutków zastosowania środków egzekucyjnych w zakresie przedawnienia. Gdyby przyjąć, że uchylenie czynności egzekucyjnej nie niweluje skutków zastosowania środków egzekucyjnych, oznaczałoby to, iż nie zostaje przywrócony stan istniejący przed wszczęciem postępowania egzekucyjnego, a tym samym organ egzekucyjny nie ma np. obowiązku zwrotu środków pieniężnych uzyskanych w wyniku zastosowania środka egzekucyjnego opartego o wadliwą podstawę prawną (por. wyrok NSA z dnia 3 marca 2016 r., sygn. akt II FSK 3957/13).