Zajęcie konta i spłata długu w tym samym dniu

Podatek VAT za maj 2016 r. wpłaciłem z opóźnieniem (po terminie wskazanym w upomnieniu przysłanym przez urząd skarbowy). W tym samym dniu, w którym to zrobiłem, zostało również wszczęte postępowanie egzekucyjne poprzez zajęcie mojego rachunku bankowego. Pismo o zajęciu i tytuł wykonawczy otrzymałem kilka dni po blokadzie konta. Czy w tej sytuacji muszę pokryć koszty egzekucyjne?

Podatek wykazany w deklaracji, jeżeli nie zostanie uiszczony w terminie płatności, staje się zaległością podatkową. Urząd skarbowy może ściągnąć taką kwotę w trybie egzekucji administracyjnej.

Moment rozpoczęcia egzekucji administracyjnej określa art. 26 § 5 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Z przepisu tego wynika, że jej początkiem jest chwila doręczenia podatnikowi odpisu tytułu wykonawczego, a jeżeli wcześniej zastosowano środek egzekucyjny w postaci zajęcia wierzytelności lub innego prawa majątkowego - moment doręczenia dłużnikowi zajętej wierzytelności zawiadomienia o zajęciu.

W pytaniu wskazano, że egzekucja została wszczęta w momencie doręczenia bankowi (będącemu dłużnikiem zajętej wierzytelności) zawiadomienia o zajęciu rachunku bankowego. Kilka dni po blokadzie konta podatnik otrzymał odpis tytułu wykonawczego i odpis zawiadomienia przesłanego bankowi. Wszczęcie egzekucji (zajęcie rachunku bankowego) miało jednak miejsce w tym samym dniu, w którym zapłacono zaległy podatek.

Kwestia skutków zbieżności wszczęcia egzekucji administracyjnej z zapłatą zaległości podatkowej nie jest prawnie uregulowana. Z orzecznictwa sądów administracyjnych wynika natomiast, że za moment wszczęcia egzekucji należy uznać konkretny dzień (w którym dochodzi do doręczenia podatnikowi tytułu wykonawczego lub doręczenia dłużnikowi zajętej wierzytelności zawiadomienia o zajęciu). W takiej sytuacji wpłaty podatku dokonanej w tym samym dniu, w którym została wszczęta egzekucja, nie można uznać za wcześniejsze wykonanie tego obowiązku (por. wyrok NSA z dnia 8 listopada 2011 r., sygn. akt II FSK 844/10). Podatnik, który uregulował zaległy podatek w tym samym w dniu, w którym została wszczęta egzekucja poprzez zajęcie jego rachunku bankowego, na podstawie obecnie obowiązanych przepisów jest zobligowany do pokrycia kosztów egzekucyjnych.

Należy jednak pamiętać o wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 28 czerwca 2016 r., sygn. akt SK 31/14. Wynika z niego, że opłaty egzekucyjne pobierane w związku ze ściąganiem podatków powinny rekompensować nakład pracy i wydatki poniesione przez aparat egzekucyjny, a nie stanowić dodatkowej kary dla dłużnika. Trybunał Konstytucyjny uznał za niezgodne z ustawą zasadniczą to, że nie ma określonych górnych granic opłat. Niedozwolone jest również obciążenie dłużnika pełną wysokością opłat egzekucyjnych w przypadku dobrowolnej spłaty dochodzonej należności. Takie działanie to swoista sankcja finansowa nakładana za zachowanie pożądane i zgodne z prawem. Aktualny model ustalania opłat egzekucyjnych wymaga więc zmian.