Zakres odpowiedzialności podatnika za podatki

Podatnik odpowiada za niezapłacony podatek całym swoim majątkiem. Stanowi tak art. 26 Ordynacji podatkowej. Urząd skarbowy może zablokować rachunki bankowe, zająć wierzytelności pieniężne, zlicytować mienie ruchome, wystawić na sprzedaż nieruchomości itd. Zajęte nie mogą być prawa i rzeczy zwolnione z egzekucji na wniosek dłużnika ze względu na jego ważny interes lub niepodlegające egzekucji administracyjnej z mocy prawa (patrz ramka).

Podatnik, który jest w związku małżeńskim, odpowiada za własne zobowiązania podatkowe majątkiem osobistym oraz majątkiem wspólnym swoim i małżonka. Majątek wspólny to przedmioty majątkowe nabyte przez jednego lub oboje małżonków w czasie trwania wspólności majątkowej, np. pobrane wynagrodzenia za pracę, dochody z działalności gospodarczej, środki zgromadzone na rachunku otwartego funduszu emerytalnego. Wspólność majątkowa powstaje, co do zasady, z mocy prawa z chwilą zawarcia związku małżeńskiego. Urzędowi skarbowemu nie wolno zająć na pokrycie długów podatkowych podatnika majątku osobistego jego małżonka. Są to m.in. przedmioty nabyte przez małżonka przed zalegalizowaniem związku, prawa autorskie, spadki. Przyjmuje się, że z majątku wspólnego mogą być spłacone tylko te zobowiązania podatkowe, które powstały w czasie trwania wspólności majątkowej. Nie ma regulacji pozwalających na dochodzenie z mienia dorobkowego małżonków należności powstałych wcześniej (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 11 czerwca 2015 r., sygn. akt III AUa 36/15).

Wszystko, co oboje małżonkowie posiadają, może być natomiast zajęte na spłatę podatku dochodowego wynikającego z zeznania podatkowego uwzględniającego łączne opodatkowanie ich dochodów. Odpowiadają oni solidarnie za to zobowiązanie podatkowe.

Zajmowanie mienia powinno odbywać się zgodnie z dwiema zasadami: celowości i stosowania jak najłagodniejszego środka egzekucyjnego. Oznacza to, że urząd skarbowy ma obowiązek stosować środki egzekucyjne, które prowadzą bezpośrednio do spłaty długu, a spośród kilku takich środków powinien wybrać te najmniej uciążliwe. Stosowanie środka egzekucyjnego nie może być represją. Pojęcie "uciążliwości" jest jednak terminem nieostrym. Nie ma norm prawnych określających, które sposoby ściągnięcia zaległości podatkowej są mniej kłopotliwe od innych. Celem postępowania egzekucyjnego jest uzyskanie środków - zgodnie z obowiązującymi przepisami - na spłatę zaległości podatkowej. Nie ulega więc wątpliwości, że urząd skarbowy powinien zastosować taki środek lub takie środki egzekucyjne, które umożliwią pokrycie dochodzonych kwot. Wybór w zastosowaniu środka egzekucyjnego, zwłaszcza tego najmniej uciążliwego, może mieć miejsce jedynie w przypadku istnienia takiej alternatywy (por. wyrok WSA w Gdańsku z dnia 3 marca 2015 r., sygn. akt I SA/Gd 1420/14).