Prowadzenie ewidencji zakupu przy tzw. działalności mieszanej

Podatnik, który prowadzi działalność zarówno opodatkowaną, jak i zwolnioną z VAT lub też ogólniej - działalność uprawniającą do odliczania VAT i nieuprawniającą do tego odliczania ma dodatkowe obowiązki ewidencyjne.

Już dokonując zakupu podatnik musi ocenić, czy jest to zakup:

• dający prawo do odliczenia podatku naliczonego,
   
• niedający prawa do odliczenia podatku naliczonego,
   
• dający częściowe prawo do odliczenia.

Klasyfikacja powyższa jest zasadniczym elementem dla prawidłowego rozliczania podatku naliczonego, a podatnik dokonując opodatkowanego zakupu musi ująć go w stosownej ewidencji zakupu.

Uwaga

Podatnik prowadzący działalność opodatkowaną i zwolnioną z VAT musi prowadzić co najmniej kilka ewidencji zakupu, z uwagi na odmienne zasady rozliczania podatku od nabywanych:

• usług i towarów niestanowiących środków trwałych,
   
• nieruchomości oraz
   
• innych środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych podlegających amortyzacji.

W ewidencjach tych podatnik powinien dokonywać wpisów:

• zakupów towarów niestanowiących środków trwałych i usług związanych wyłącznie z czynnościami dającymi prawo do odliczenia podatku naliczonego,
   
• zakupów nieruchomości związanych wyłącznie z czynnościami dającymi prawo do odliczenia podatku naliczonego,
   
• zakupów innych środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych podlegających amortyzacji, związanych wyłącznie z czynnościami dającymi prawo do odliczenia podatku naliczonego,

- te trzy grupy zakupów (z pewnymi wyłączeniami wynikającymi z art. 88 ustawy o VAT) dają prawo do pełnego odliczania VAT naliczonego;

• zakupów towarów niestanowiących środków trwałych i usług związanych zarówno z czynnościami dającymi prawo do odliczenia podatku naliczonego, jak i niedającymi takiego prawa,
   
• zakupów nieruchomości związanych zarówno z czynnościami dającymi prawo do odliczenia podatku naliczonego, jak i niedającymi takiego prawa,
   
• zakupów innych środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych podlegających amortyzacji, związanych zarówno z czynnościami dającymi prawo do odliczenia podatku naliczonego, jak i niedającymi takiego prawa,

- te trzy grupy zakupów (z zastrzeżeniem analogicznym jak powyżej) uprawniają tylko do częściowego odliczania podatku naliczonego;

• zakupów towarów niestanowiących środków trwałych i usług związanych wyłącznie z czynnościami niedającymi prawa do odliczenia podatku naliczonego,
   
• zakupów nieruchomości związanych wyłącznie z czynnościami niedającymi prawa do odliczenia podatku naliczonego,
   
• zakupów innych środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych podlegających amortyzacji, związanych wyłącznie z czynnościami niedającymi prawa do odliczenia podatku naliczonego,

- te trzy grupy zakupów w ogóle nie uprawniają do odliczania VAT naliczonego.

Ostatnie trzy ewidencje nie są bezwzględnie konieczne, bowiem ustawa nie nakłada na podatników obowiązku ewidencjonowania danych niemających wpływu na rozliczenia w podatku VAT, jednak w praktyce ewidencje te mogą być przydatne, w szczególności w sytuacji gdy zakupione towary zmienią swoje przeznaczenie.

Najwięcej wątpliwości i problemów budzą zakupy związane z działalnością uprawniającą, jak i nieuprawniającą do odliczania VAT. Podatnik prowadzący różne rodzaje działalności zgodnie z regulacjami zawartymi w art. 90-91 ustawy o VAT rozlicza podatek naliczony w kilku etapach.

Ustawodawca określając taką właśnie zasadę obliguje podatnika do prowadzenia zarówno stosownych ewidencji zakupu, jak i sprzedaży, po to aby wyodrębnić zakupy, które muszą być rozliczane etapami i aby móc ustalić strukturę sprzedaży za poszczególne lata podatkowe.