Zasady powstawania obowiązku podatkowego przy usługach budowlanych

Zgodnie z podstawową zasadą obowiązek podatkowy powstaje z chwilą dokonania dostawy towarów lub wykonania usługi. Wynika to z art. 19a ustawy o VAT.

Jeżeli przed dokonaniem dostawy towaru lub wykonaniem usługi otrzymano całość lub część zapłaty, w szczególności: przedpłatę, zaliczkę, zadatek, ratę, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą jej otrzymania w odniesieniu do otrzymanej kwoty (nie dotyczy to czynności wymienionych w art. 19a ust. 5 pkt 4 ustawy o VAT, czyli np. usług najmu, dzierżawy).

W odniesieniu do przyjmowanych częściowo usług, usługę uznaje się również za wykonaną w przypadku wykonania jej części, dla której to części określono zapłatę.

W stosunku do usług budowlanych i budowlano-montażowych ustawodawca w art. 19a ust. 5 pkt 3 lit. a) ustawy o VAT określił szczególny moment powstania obowiązku podatkowego. Z przepisu tego wynika, że w przypadku wykonania usług budowlanych lub budowlano-montażowych, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą wystawienia faktury.

Należy wskazać, że jeżeli podatnik nie wystawi faktury lub zrobi to z opóźnieniem, obowiązek podatkowy powstanie z chwilą upływu terminów wystawienia faktury określonych w art. 106i ust. 3 i 4 ustawy o VAT, czyli w przypadku usług budowlanych 30. dnia od dnia wykonania usług. Gdyby taki termin nie był określony, to obowiązek podatkowy powstanie z chwilą upływu terminu płatności. Kwestię tę reguluje art. 19a ust. 7 ustawy o VAT.

Ponadto, jak wynika z art. 19a ust. 8 ustawy o VAT, jeżeli przed wykonaniem usługi podatnik otrzyma całość lub część zapłaty, obowiązek podatkowy od otrzymanej kwoty powstanie z chwilą jej otrzymania.

Warto podkreślić, że przepis określający termin powstania obowiązku podatkowego od usług budowlanych i budowlano-montażowych (art. 19a ust. 5 pkt 3 lit. a) ustawy o VAT) zawiera odesłanie do art. 106b ust. 1 ustawy, który wymienia przypadki, gdy należy wystawić fakturę. Z przepisu tego wynika, że podatnik jest obowiązany wystawić fakturę dokumentującą:

1) sprzedaż, a także dostawę towarów i świadczenie usług, o których mowa w art. 106a pkt 2 ustawy o VAT, dokonywane przez niego na rzecz innego podatnika podatku, podatku od wartości dodanej lub podatku o podobnym charakterze albo na rzecz osoby prawnej niebędącej podatnikiem,

2) sprzedaż wysyłkową z terytorium kraju i sprzedaż wysyłkową na terytorium kraju na rzecz podmiotu innego niż wskazany w pkt 1,

3) wewnątrzwspólnotową dostawę towarów na rzecz podmiotu innego niż wskazany w pkt 1,

4) otrzymanie przez niego całości lub części zapłaty przed dokonaniem czynności, o których mowa w pkt 1 i 2, z wyjątkiem przypadku, gdy zapłata dotyczy wewnątrzwspólnotowej dostawy towarów lub czynności, dla których obowiązek podatkowy powstaje zgodnie z art. 19a ust. 5 pkt 4 ustawy o VAT (np. najmu).

Oznacza to, że szczególny moment powstania obowiązku podatkowego ma zastosowanie w sytuacji, gdy dla danej transakcji istnieje obowiązek wystawienia faktury, czyli m.in. dokonanej na rzecz innego podatnika VAT lub podatku od wartości dodanej lub podatku o podobnym charakterze lub osoby prawnej niebędącej podatnikiem.

W świetle przywołanych przepisów, w przypadku świadczenia usług budowlanych i budowlano-montażowych na rzecz osoby fizycznej niebędącej podatnikiem podatku VAT, obowiązek podatkowy należy rozpoznać na zasadach ogólnych, a nie szczególnych - czyli z chwilą wykonania usługi.