STYPENDIA

Umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania zawierają postanowienia, na mocy których świadczenia otrzymywane na utrzymanie, kształcenie lub odbywanie praktyki przez studenta lub praktykanta, który przebywa w danym państwie wyłącznie w celu kształcenia się albo odbywania praktyki, a ma miejsce zamieszkania w drugim państwie, są wolne od opodatkowania w państwie czasowego pobytu - jeżeli należności te pochodzą ze źródeł spoza tego państwa.

Oznacza to, że jeżeli student lub praktykant mający w Polsce miejsce zamieszkania przebywa za granicą wyłącznie w celu kształcenia się albo odbywania praktyki, to stypendium, jakie otrzymuje z Polski, nie podlega opodatkowaniu w państwie czasowego pobytu, natomiast - co do zasady - podlega opodatkowaniu w Polsce.

W konsekwencji, po powrocie do kraju, osoba zamieszkała w Polsce powinna rozliczyć stypendium uzyskane za granicą, zarówno jeżeli pochodziło ono ze źródeł krajowych, jak i ze źródeł położonych za granicą (np. od tamtejszych instytucji i fundatorów).

Na gruncie polskich przepisów o podatku dochodowym, stypendia (krajowe i zagraniczne) zalicza się do przychodów z "innych źródeł", o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9 i art. 20 ust. 1 ustawy o PDOF.

Nie oznacza to jednak automatycznie ich opodatkowania, wolne bowiem od podatku dochodowego są świadczenia wskazane w art. 21 ustawy o PDOF.

Co istotne, na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 23a lit. a) ustawy o PDOF, ze zwolnienia od podatku korzysta część dochodów osób, które mają miejsce zamieszkania w Polsce, przebywających czasowo za granicą i uzyskujących dochody z tytułu stypendiów - w wysokości stanowiącej równowartość diet z tytułu podróży służbowych poza granicami kraju, przysługujących pracownikom sfery budżetowej - za każdy dzień, w którym było otrzymywane stypendium.

Wysokość ww. diet od 1 marca 2013 r. reguluje rozporządzenie MPiPS z dnia 29 stycznia 2013 r. opublikowane w Dz. U. poz. 167 (wcześniej obowiązywało rozporządzenie MPiPS z dnia 19 grudnia 2002 r. - Dz. U. nr 236, poz. 1991 ze zm.).

Trzeba również zauważyć, że rozporządzeniem z dnia 11 sierpnia 2015 r. (Dz. U. poz. 1176) Minister Finansów zaniechał poboru podatku od dochodów z tytułu stypendiów na wyjazdy zagraniczne otrzymywanych w ramach programu "Erasmus+", w części przekraczającej dochody zwolnione od podatku na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 23a lit. a) ustawy o PDOF. Rozporządzenie to ma zastosowanie do dochodów (przychodów) uzyskanych od 1 stycznia 2015 r. do 31 grudnia 2016 r.

Ponadto, wolne od podatku są m.in.:

• stypendia otrzymywane na podstawie przepisów o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki, stypendia doktoranckie otrzymywane na podstawie przepisów - Prawo o szkolnictwie wyższym oraz inne stypendia naukowe i za wyniki w nauce, których zasady przyznawania zostały zatwierdzone przez ministra właściwego do spraw szkolnictwa wyższego po zasięgnięciu opinii Rady Głównej Nauki i Szkolnictwa Wyższego albo przez ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania (art. 21 ust. 1 pkt 39 ustawy o PDOF),
   
• świadczenia pomocy materialnej dla uczniów, studentów, uczestników studiów doktoranckich i osób uczestniczących w innych formach kształcenia, pochodzące z budżetu państwa, budżetów jednostek samorządu terytorialnego oraz ze środków własnych szkół i uczelni - przyznane na podstawie przepisów o systemie oświaty oraz Prawo o szkolnictwie wyższym (art. 21 ust. 1 pkt 40 ustawy o PDOF),
   
• stypendia dla uczniów i studentów, których wysokość i zasady udzielania zostały określone w uchwale organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego, oraz stypendia dla uczniów i studentów przyznane przez organizacje, o których mowa w art. 3 ust. 2 i 3 ustawy o działalności pożytku publicznego, na podstawie regulaminów zatwierdzonych przez organy statutowe udostępnianych do publicznej wiadomości za pomocą Internetu, środków masowego przekazu lub wykładanych (wywieszanych) dla zainteresowanych w pomieszczeniach ogólnie dostępnych - do wysokości nieprzekraczającej w roku podatkowym kwoty 3.800 zł (art. 21 ust. 1 pkt 40b ustawy o PDOF).

Jak wyjaśnił podsekretarz stanu w Ministerstwie Finansów w odpowiedzi udzielonej 8 czerwca 2011 r. na interpelację poselską nr 22513 (VI kadencja Sejmu):

"Powołane powyżej zwolnienia przedmiotowe (tj. określone w art. 21 ust. 1 pkt 39, 40 i 40b ustawy o PDOF - przyp. red.) dotyczą także świadczeń otrzymywanych w związku z przebywaniem w zagranicznej placówce (bez względu na to, czy jest to placówka pochodząca z kraju unijnego, czy też z kraju, który nie należy do Unii Europejskiej), w odniesieniu do stypendiów przyznanych przez polskie podmioty. Ponadto zwolnienia te dotyczą także stypendiów i innych świadczeń pomocy materialnej otrzymanych od zagranicznych podmiotów, pod warunkiem, że świadczenia te spełniają przesłanki określone w powołanych na wstępie przepisach, przykładowo mają zastosowanie do stypendiów otrzymanych na podstawie obowiązujących w innym państwie przepisów regulujących stopnie naukowe i tytuły naukowe (podkreśl. red.). (...)"

Podobnie wypowiedział się Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie w interpretacji indywidualnej z 6 kwietnia 2012 r., nr IPPB4/415-83/12-2/SP.

W sytuacji, gdy kwota zagranicznego stypendium przekracza kwotę zwolnioną od podatku, to nadwyżkę podlegającą opodatkowaniu podatnik powinien rozliczyć w rocznym zeznaniu podatkowym PIT-36, w części D "Dochody/straty ze źródeł przychodów", w wierszu "Inne źródła...".

WAŻNE: W przypadku, gdy zgodnie z postanowieniami właściwej umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania, stypendium uzyskane za granicą może być opodatkowane zarówno w danym państwie, jak i w Polsce, to wówczas takie stypendium podlega rozliczeniu w zeznaniu PIT-36, z uwzględnieniem metody zapobiegania podwójnemu opodatkowaniu przewidzianej w tej umowie.

Jeżeli zatem w 2015 r., oprócz zagranicznego stypendium, do którego zgodnie z umową ma zastosowanie metoda wyłączenia z progresją, podatnik równocześnie uzyskał dochody podlegające w Polsce opodatkowaniu według skali podatkowej, to w takim przypadku kwotę zagranicznego stypendium (pomniejszoną o równowartość diet zwolnionych od podatku na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 23a lit. a) i ewentualnie o inne zwolnienia przysługujące na podstawie art. 21 ustawy o PDOF oraz przeliczoną na złote), powinien wykazać w PIT-36 w części H, w wierszu "Dochody osiągnięte za granicą...", w poz. 182 lub 183.

Z kolei przychody uzyskane za granicą ze stypendium, do którego ma zastosowanie metoda proporcjonalnego odliczenia, podatnik powinien wykazać w rocznym zeznaniu podatkowym PIT-36 w części D, w wierszu "Inne źródła...", po pomniejszeniu tych przychodów o równowartość diet zwolnionych od podatku na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 23a lit. a) i ewentualnie o inne zwolnienia od podatku przysługujące na podstawie art. 21 ustawy o PDOF oraz po przeliczeniu ich na złote.

Przypominamy, że przy metodzie proporcjonalnego odliczenia nie ma znaczenia, czy podatnik równocześnie uzyskał jakiekolwiek inne dochody podlegające opodatkowaniu według skali podatkowej w Polsce.

Podatek zapłacony za granicą od stypendium, do którego ma zastosowanie metoda proporcjonalnego odliczenia, po przeliczeniu na złote, należy wykazać w zeznaniu PIT-36 w części H "Obliczenie podatku", w poz. 187 lub 188.

Ponadto omawiane dochody należy wykazać w załączniku PIT/ZG, część C.1. w wierszu "Inne źródła..." (odpowiednio w poz. 23 lub poz. 24). Przy metodzie proporcjonalnego odliczenia należy też wpisać podatek zapłacony za granicą (poz. 25 w PIT/ZG).

Trzeba przy tym pamiętać, po powrocie do Polski, co do zasady, podatnik powinien wpłacić zaliczkę na podatek dochodowy w wysokości 18% dochodu uzyskanego za granicą (art. 44 ust. 3e i 7 ustawy o PDOF).

Zaliczkę należy wpłacić w terminie do dnia 20 miesiąca następującego po miesiącu, w którym podatnik wrócił do kraju. Jeżeli jednak termin płatności zaliczki przypada po zakończeniu roku podatkowego, to podatek należy wpłacić w terminie złożenia zeznania PIT-36.