Ośrodek interesów życiowych

Ośrodek interesów życiowych to centrum interesów osobistych lub gospodarczych podatnika. Tak stanowi art. 3 ust. 1a pkt 1 ustawy o PDOF. Ustawodawca nie precyzuje jednak, jak należy określać ośrodek interesów życiowych podatnika.

Zdaniem organów podatkowych, przez "centrum interesów osobistych" należy rozumieć wszelkie powiązania rodzinne, tzn. ognisko domowe, aktywność społeczną, polityczną, kulturalną, obywatelską, przynależność do organizacji/klubów, uprawianie hobby itp. Z kolei "centrum interesów gospodarczych" to przede wszystkim miejsce prowadzenia działalności zarobkowej, źródła dochodów, posiadane inwestycje, majątek nieruchomy i ruchomy, polisy ubezpieczeniowe, zaciągnięte kredyty, konta bankowe itd. (np. interpretacja indywidualna Dyrektora Izby Skarbowej w Łodzi z 3 lipca 2015 r., nr IPTPB1/4511-270/15-4/ASZ).

Ustalenie ośrodka interesów życiowych, którego położenie decyduje o miejscu rezydencji podatkowej, wymaga dokonania indywidualnej oceny wszelkich okoliczności faktycznych wskazujących, z którym państwem, od chwili wyjazdu z Polski, łączą podatnika silniejsze powiązania osobiste i gospodarcze (przede wszystkim miejsce przebywania najbliższej rodziny podatnika, jego powiązania zawodowe, charakter pracy, powiązania towarzyskie, miejsce położenia składników majątku podatnika, itp.). Wszystkie te okoliczności należy rozważyć w całości, uwzględniając indywidualne postępowanie danej osoby.

Istotne znaczenie ma przy tym kwestia ogniska domowego. Według Komentarza do Modelowej Konwencji OECD, na który powołują się organy podatkowe w swoich wyjaśnieniach, posiadanie stałego ogniska domowego oznacza, iż osoba fizyczna urządziła je i zastrzegła dla swojego trwałego użytkowania, w przeciwieństwie do przebywania w konkretnym miejscu, ale w takich warunkach, z których wynika, że dany pobyt jest zamierzony na krótki czas. Zgodnie z Komentarzem, istotnym czynnikiem jest trwałość zamieszkania, dbałość o ognisko domowe, co należy rozumieć, że osoba zainteresowana czyni wszystko, co jest niezbędne, aby mieć to mieszkanie do własnej dyspozycji w każdym czasie, w sposób ciągły, a nie od czasu do czasu, na pobyt, który z różnych względów może mieć charakter krótkotrwały. Jeżeli osoba fizyczna posiada ognisko domowe w obu umawiających się państwach, wówczas pierwszeństwo ma państwo, z którym osobiste i ekonomiczne powiązania danej osoby są ściślejsze. Przez takie powiązania Komentarz nakazuje rozumieć ośrodek interesów życiowych, przy ustalaniu którego należy wziąć pod uwagę stosunki rodzinne i towarzyskie, zatrudnienie, działalność polityczną, kulturalną i wszelką inną, miejsce działalności gospodarczej i miejsce, z którego zarządza swoim mieniem. Wszystkie te okoliczności należy rozważyć w całości, uwzględniając indywidualne postępowanie danej osoby. Jeśli miejsca zamieszkania nie można ustalić na podstawie tego kryterium, należy ustalić je biorąc pod uwagę przede wszystkim miejsce, w którym osoba fizyczna zwykle przebywa, a następnie obywatelstwo danej osoby.

Z interpretacji organów podatkowych wynika, że dla ustalenia ośrodka interesów życiowych podatnika, z reguły decydujące znaczenie ma miejsce zamieszkania jego najbliższej rodziny, czyli żony lub męża oraz niepełnoletnich dzieci.

Natomiast w przypadku osób samotnych, szczególne znaczenie ma położenie centrum interesów gospodarczych podatnika, rozumiane jako miejsce wykonywania działalności zarobkowej, posiadanych składników majątkowych, rachunków bankowych, itp.

W przypadku, gdy ocena wszelkich okoliczności faktycznych wskazuje, że podatnik przeniósł za granicę ośrodek interesów życiowych i tym samym przestał być polskim rezydentem podatkowym, to od tego momentu podlega on w Polsce ograniczonemu obowiązkowi podatkowemu, jedynie od dochodów uzyskanych na terytorium naszego kraju.

Przykładowo - podatnik, który przestał być polskim rezydentem podatkowym od 1 sierpnia 2015 r., w składanym w Polsce zeznaniu podatkowym za 2015 r. powinien wykazać:

• wszelkie dochody, które uzyskał od 1 stycznia 2015 r. do 31 lipca 2015 r. (tj. w czasie podlegania nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu) bez względu na miejsce położenia źródeł przychodów,

oraz

• ewentualne dochody, które uzyskał na terytorium Polski od 1 sierpnia 2015 r. do 31 grudnia 2015 r. (tj. w czasie podlegania ograniczonemu obowiązkowi podatkowemu).

Jeżeli osoba, która w związku z wyjazdem z Polski zmieniła miejsce rezydencji podatkowej, w danym roku podatkowym nie osiągnęła na terytorium naszego kraju żadnych dochodów, to - co do zasady - nie ma obowiązku składania za ten rok zeznania podatkowego w Polsce.

Warto jednak pamiętać, że przedsiębiorca, który przed wyjazdem z naszego kraju nie zlikwidował działalności gospodarczej na terenie Polski, powinien składać w Polsce zeznania podatkowe, nawet jeżeli z tytułu tej działalności nie uzyskał w ciągu roku żadnego dochodu (interpretacja indywidualna Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach z 10 maja 2012 r., nr IBPBI/1/415-131/12/KB).

UWAGA!

1) ustalenie ośrodka interesów życiowych, którego położenie decyduje o zakresie obowiązku podatkowego w Polsce, wymaga indywidualnej oceny wszelkich okoliczności faktycznych wskazujących, z którym państwem łączą podatnika silniejsze powiązania osobiste lub gospodarcze,

2) uzyskanie certyfikatu rezydencji za granicą jest istotne, aczkolwiek nie przesądza o tym, że dana osoba przestała podlegać w Polsce nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu,

3) osoba fizyczna, która nie prowadzi działalności gospodarczej (lub nie jest zarejestrowanym podatnikiem VAT), o zmianie miejsca zamieszkania zawiadamia urząd skarbowy - przesyłając zgłoszenie aktualizacyjne ZAP-3 bądź wpisując swój aktualny adres w zeznaniu podatkowym; natomiast osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą powinna to zrobić w terminie siedmiu dni od dnia, w którym nastąpiła zmiana danych (CEIDG-1),

4) osoba, która zmienia adres miejsca zamieszkania na adres w państwie niebędącym członkiem UE - ma obowiązek ustanowić pełnomocnika do doręczeń (art. 138f Ordynacji podatkowej - w brzmieniu obowiązującym od 1 stycznia 2016 r.),

5) w przypadku trudności w ustaleniu zakresu obowiązku podatkowego w Polsce można wystąpić (zgodnie z właściwością miejscową) do Dyrektora Izby Skarbowej w Bydgoszczy, Katowicach, Łodzi, Poznaniu lub Warszawie z wnioskiem o wydanie interpretacji indywidualnej (formularz ORD-IN; opłata 40 zł).