Przekazanie składników majątku spółki do majątku osobistego wspólników

Spółka cywilna posiada w użytkowaniu wieczystym grunt, na którym buduje halę namiotową. Hala stanowi odrębną własność. Obecnie spółka planuje wycofać prawo wieczystego użytkowania gruntu ze swojego majątku i przekazać je nieodpłatnie do majątku osobistego wspólników, z zamiarem dzierżawienia go spółce. Czy środek trwały w budowie również można wycofać z majątku spółki i przekazać go wspólnikom? Jeżeli tak, to jakie będą tego skutki w podatku dochodowym od osób fizycznych?

Nie ma przeszkód natury formalno-prawnej, aby przesunięciu z majątku objętego współwłasnością łączną wspólników spółki cywilnej do ich majątków osobistych podlegał środek trwały w budowie. Jeżeli wycofanie prawa użytkowania wieczystego gruntu oraz środka trwałego w budowie ze wspólnego majątku wspólników spółki cywilnej i przeniesienie współwłasności do ich majątków osobistych (w części odpowiadającej posiadanemu udziałowi w zysku spółki) ma charakter nieodpłatny i nie nastąpi tytułem wypłaty należnego im zysku - to w takim przypadku u żadnego ze wspólników nie powstanie przychód, w rozumieniu przepisów ustawy o PIT.

Status prawny spółki cywilnej

Zasady funkcjonowania spółki cywilnej zostały uregulowane w art. 860-875 Kodeksu cywilnego. Wynika z nich, że spółka cywilna nie jest samoistnym, odrębnym bytem prawnym, który może samodzielnie funkcjonować w obrocie prawnym. Jest jedynie wielostronnym stosunkiem zobowiązaniowym (umową) łączącym wspólników, a ukształtowanym tylko dla osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego. Spółka cywilna nie posiada własnego majątku. Wkłady wniesione przez wspólników do spółki cywilnej oraz rzeczy i prawa nabyte w czasie jej trwania stanowią z mocy prawa wspólny majątek wspólników objęty współwłasnością łączną (tzw. wspólność niepodzielnej ręki), odrębny od ich majątków osobistych. Oznacza to w szczególności, że w czasie trwania spółki wspólnik nie może rozporządzać udziałem we wspólnym majątku wspólników ani udziałem w poszczególnych składnikach tego majątku, ani też domagać się podziału wspólnego majątku wspólników (art. 863 K.c.).

Na gruncie przepisów o podatku dochodowym podatnikami są poszczególni wspólnicy spółki cywilnej (a nie ta spółka jako całość). Przychody z tytułu udziału w spółce cywilnej, jak i koszty uzyskania tych przychodów, u każdego wspólnika określa się proporcjonalnie do jego prawa do udziału w zysku. W przypadku braku przeciwnego dowodu przyjmuje się, że prawa poszczególnych wspólników do udziału w zysku są równe (art. 8 ust. 1 i 2 updof).

Przekazanie składnika z majątku wspólnego wspólników spółki cywilnej do ich majątków osobistych

Pomimo przedstawionych wcześniej stosunków majątkowych panujących w spółce cywilnej, dopuszczalne jest jednak dokonywanie przesunięć majątkowych pomiędzy majątkiem stanowiącym współwłasność łączną wspólników i ich majątkami osobistymi. Potwierdził to m.in. Sąd Najwyższy w wyroku z 20 czerwca 2007 r., sygn. akt V CSK 132/07, a także w postanowieniu z 11 maja 2004 r., sygn. akt II CK 267/03.

Wspólnicy spółki cywilnej mają zatem prawo - według swojego swobodnego uznania - podjąć decyzję (uchwałę) o wycofaniu określonego składnika majątku z działalności gospodarczej prowadzonej w formie spółki cywilnej (czyli z majątku objętego współwłasnością łączną) i nieodpłatnym przekazaniu go na swoje cele osobiste. Co do zasady wolą wspólników jest, aby czynność ta spowodowała, że współwłasność łączna przekształci się we współwłasność w częściach ułamkowych, odpowiadających prawu poszczególnych wspólników do udziału w zysku spółki cywilnej. W sytuacji przedstawionej w pytaniu należy zauważyć, że nie ma przeszkód natury formalno-prawnej, aby przesunięciu z majątku objętego współwłasnością łączną wspólników spółki cywilnej do ich majątków osobistych podlegał środek trwały w budowie. Trzeba jednak mieć na względzie, że takie przesunięcia muszą spełniać wymagania zarówno co do treści, jak i formy czynności prawnej. W przypadku przekazania nieruchomości, czy prawa użytkowania wieczystego gruntu konieczne jest zachowanie formy aktu notarialnego.

Na gruncie przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych czynność wycofania danego składnika majątku ze spółki cywilnej i przekazania go nieodpłatnie na cele osobiste wspólników nie nosi cech odpłatnego zbycia, o którym mowa w art. 14 ust. 2 pkt 1 updof.

Ponadto, jeżeli czynność ta nie nastąpi tytułem wypłaty zysku należnego wspólnikom, to nie znajdą zastosowania przepisy art. 14 ust. 2e i 2f updof, traktujące o przychodach z tytułu uregulowania zobowiązania przez wykonanie świadczenia niepieniężnego. Przekształcenie współwłasności łącznej we współwłasność w częściach ułamkowych nie spowoduje zatem przysporzenia majątkowego po stronie któregokolwiek ze wspólników spółki cywilnej.

Jeżeli więc w rozpatrywanym stanie faktycznym, wycofanie prawa użytkowania wieczystego gruntu oraz środka trwałego w budowie ze wspólnego majątku wspólników spółki cywilnej i przeniesienie współwłasności do ich majątków osobistych (w części odpowiadającej posiadanemu udziałowi w zysku spółki) ma charakter nieodpłatny i nie nastąpi tytułem wypłaty należnego im zysku - to w takim przypadku u żadnego ze wspólników nie powstanie przychód, w rozumieniu przepisów ustawy o PIT. Przedstawiony pogląd znajduje potwierdzenie m.in. w interpretacjach indywidualnych Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z 6 maja 2022 r., nr 0115-KDIT3.4011.286.2022.2.AW, z 10 lutego 2022 r., nr 0113-KDIPT2-3.4011.1035.2021.2.KS oraz z 25 października 2021 r., nr 0115-KDIT3.4011.626.2021.1.JS.