Rozliczanie osób samotnie wychowujących dzieci

W ramach Polskiego Ładu uchylono w 2022 r. przepisy określające zasady preferencyjnego opodatkowania dochodów przez osoby samotnie wychowujące dzieci, wprowadzając w to miejsce odliczenie od podatku w wysokości 1.500 zł - realizowane na podstawie art. 27ea updof. Rozwiązanie to nie spotkało się z akceptacją społeczną. W związku z tym, korygując Polski Ład, mocą ustawy z dnia 9 czerwca 2022 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 1265 ze zm.):

• przywrócono przywilej preferencyjnego opodatkowania dochodów przez osoby samotnie wychowujące dzieci (na nieco zmienionych zasadach),
• uchylono odliczenie z art. 27ea updof.

Preferencja ta ma zastosowanie do dochodów uzyskanych od 1 stycznia 2022 r.

W rezultacie w 2022 r. uprawnionymi do preferencyjnego rozliczenia dochodów są rodzice i opiekunowie prawni samotnie wychowujący dzieci małoletnie i określone dzieci pełnoletnie, podlegający obowiązkowi podatkowemu, o którym mowa w art. 3 ust. 1 updof (tj. nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu). Na wniosek wyrażony w zeznaniu podatkowym, rodzice/opiekunowie prawni będą ustalać podatek w podwójnej wysokości podatku obliczonego przy zastosowaniu skali podatkowej od połowy swoich dochodów.

Wyliczając wysokość dochodu podlegającego opodatkowaniu na preferencyjnych zasadach:

• należy uwzględniać dochody małoletnich dzieci, podlegające doliczeniu do dochodów samotnego rodzica zgodnie z art. 7 updof,
• nie należy wliczać dochodów (przychodów) opodatkowanych w sposób zryczałtowany na zasadach określonych w ustawie o PIT.

Skorzystanie z omawianego przywileju jest obwarowane szeregiem warunków. Przede wszystkim nabycie tego uprawnienia zależy od posiadania w roku podatkowym (bez względu na okres) przez rodzica lub opiekuna prawnego statusu:

• panny,
• kawalera,
• wdowy,
• wdowca,
• rozwódki,
• rozwodnika,
• osoby, w stosunku do której orzeczono separację w rozumieniu odrębnych przepisów, lub
• osoby, której małżonek został pozbawiony praw rodzicielskich lub odbywa karę pozbawienia wolności.

Ważne jest również, aby osoba mająca taki status wychowywała dziecko samotnie. W nowych przepisach odnoszących się do tej kwestii doprecyzowano, że z preferencyjnego rozliczenia może korzystać tylko jeden rodzic lub opiekun prawny samotnie wychowujący dziecko. Dodatkowo zastrzeżono, że preferencja nie może być stosowana, gdy osoba wychowuje wspólnie z drugim rodzicem albo opiekunem prawnym co najmniej jedno dziecko, w tym również gdy dziecko jest pod opieką naprzemienną, w związku z którą obydwojgu rodzicom zostało ustalone świadczenie wychowawcze zgodnie z art. 5 ust. 2a ustawy z dnia 11 lutego 2016 r. o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci (Dz. U. z 2022 r. poz. 1577 ze zm.).

Rodzic lub opiekun prawny może rozliczyć się na preferencyjnych zasadach, jeżeli samotnie wychowuje dzieci:

1) małoletnie,

2) pełnoletnie, które zgodnie z odrębnymi przepisami otrzymywały zasiłek (dodatek) pielęgnacyjny lub rentę socjalną,

3) pełnoletnie do ukończenia 25 roku życia, uczące się w szkołach, o których mowa w przepisach regulujących system oświatowy lub szkolnictwo wyższe, obowiązujących w Rzeczypospolitej Polskiej oraz w innym państwie.

W przypadku ostatniej z wymienionych grup dzieci o utracie prawa do preferencyjnego odliczenia może zdecydować uzyskanie przez dzieci określonego poziomu dochodów. Omawiane preferencyjne zasady opodatkowania dochodów osób samotnie wychowujących dzieci nie będą miały zastosowania, jeżeli dziecko uzyska w roku podatkowym dochody (przychody) w łącznej wysokości przekraczającej dwunastokrotność kwoty renty socjalnej określonej w ustawie z dnia 27 czerwca 2003 r. o rencie socjalnej (Dz. U. z 2022 r. poz. 240 ze zm.), w wysokości obowiązującej w grudniu roku podatkowego. Od 1 marca 2022 r. renta socjalna wynosi 1.338,44 zł, a więc aktualnie jej dwunastokrotność to kwota 16.061,28 zł. Ustalając ten limit, należy uwzględnić:

• dochody, z wyjątkiem renty rodzinnej, podlegające opodatkowaniu na zasadach określonych w art. 27 updof (tj. dochody krajowe rozliczane według skali podatkowej oraz dochody zagraniczne, bez względu na stosowaną metodę unikania ich podwójnego opodatkowania) lub art. 30b updof (tj. dochody kapitałowe rozliczane w zeznaniu PIT-38) lub
• przychody, o których mowa w art. 21 ust. 1 pkt 148 i 152 updof (tj. objęte tzw. ulgą dla młodych podatników i ulgą dla powracających z zagranicy).

Przypomnijmy, że do końca 2021 r. wspólne rozliczenie z pełnoletnim uczącym się dzieckiem było możliwe, jeżeli uzyskane przez nie dochody z ustawowo określonych źródeł nie przekraczały 3.089 zł.

Ponadto brak prawa do rozliczenia dochodów na preferencyjnych warunkach wystąpi, w sytuacji gdy osoba samotnie wychowująca dziecko lub jej dziecko:

1) stosuje przepisy o podatku liniowym (art. 30c updof) lub przepisy ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym (z wyjątkiem przepisów dotyczących opodatkowania ryczałtem przychodów z tzw. prywatnego najmu) - w zakresie dotyczącym osiągniętych w roku podatkowym przychodów, poniesionych kosztów uzyskania przychodów, zobowiązania lub uprawnienia do zwiększania lub pomniejszenia podstawy opodatkowania albo przychodów, zobowiązania lub uprawnienia do dokonywania innych doliczeń lub odliczeń,

2) podlega opodatkowaniu na zasadach wynikających z ustawy z dnia 24 sierpnia 2006 r. o podatku tonażowym lub ustawy z dnia 6 lipca 2016 r. o aktywizacji przemysłu okrętowego i przemysłów komplementarnych.