Preferencyjny PIT samotnego rodzica

W dniu 1 lipca br. weszła w życie nowelizacja ustawy o pdof, nazywana Polskim Ładem 2.0. Jednym z jej rozwiązań jest likwidacja wprowadzonej do niej z dniem 1 stycznia 2022 r. ulgi dla samotnych rodziców/opiekunów w postaci odliczania od podatku kwoty 1.500 zł. Ulga ta miała zastąpić funkcjonujący do końca 2021 r. mechanizm wspólnego rozliczania się z dzieckiem. Polskim Ładem 2.0 został on ostatecznie - choć w nieco zmodyfikowanej wersji - przywrócony na grunt pdof. W efekcie w rocznych PIT za 2022 r. samotnych rodziców zasadniczo będą obowiązywać takie zasady jak w 2021 r.

Zakres pojęcia

Preferencyjne rozliczenie z dzieckiem, według art. 6 ust. 4d ustawy o pdof, polega na opłacaniu podatku w podwójnej wysokości od połowy dochodów osoby samotnie wychowującej dziecko/dzieci, z uwzględnieniem art. 7 ustawy o pdof. Do sumy tych dochodów nie wlicza się jednak dochodów (przychodów) opodatkowanych w sposób zryczałtowany na zasadach określonych w ustawie o pdof. Przy wyższych dochodach rodzica rozwiązanie to może pomóc w uniknięciu płacenia podatku w drugim progu podatkowym, czyli według 32% stawki podatku. Z kolei przy niższych zarobkach może spowodować, że podatek należny - z uwagi na zwiększenie w 2022 r. kwoty wolnej od podatku do 30.000 zł - w ogóle nie wystąpi.

Beneficjenci preferencji

W zeznaniu podatkowym za 2022 r. jako tzw. samotny rodzic może się rozliczyć - tak jak w rozliczeniu za 2021 r. - rodzic lub opiekun prawny, który jest panną, kawalerem, wdową, wdowcem, rozwódką, rozwodnikiem albo osobą, w stosunku do której orzeczono separację w rozumieniu odrębnych przepisów, lub osobą pozostającą w związku małżeńskim, jeżeli jej małżonek został pozbawiony praw rodzicielskich lub odbywa karę pozbawienia wolności. Mowa o tym w art. 6 ust. 4c ustawy o pdof. Posiadanie jednego ze wskazanych statusów nie jest jednak wystarczające dla skorzystania z tej preferencji. Taka osoba musi rzeczywiście samotnie wychowywać dzieci.

Z przywołanego przepisu wynika również, że wspólne rozliczenie z dzieckiem przez rodzica z dochodów opodatkowanych według skali podatkowej nadal wymaga spełnienia kilku warunków przez samo dziecko. W charakterze samotnego rodzica za 2022 r. może się bowiem rozliczyć podatnik objęty nieograniczonym obowiązkiem podatkowym, samotnie wychowujący w roku podatkowym dzieci:

1) małoletnie,

2) pełnoletnie, które zgodnie z odrębnymi przepisami otrzymywały zasiłek (dodatek) pielęgnacyjny lub rentę socjalną,

3) pełnoletnie do ukończenia 25. roku życia uczące się w szkołach, o których mowa w przepisach regulujących system oświatowy lub szkolnictwo wyższe, obowiązujących w Rzeczypospolitej Polskiej oraz w innym państwie.

Jak określa art. 6 ust. 4f ustawy o pdof, z możliwości korzystania z tej preferencji nowelizacja wyłączyła jednak osoby, które wychowują wspólnie z drugim rodzicem albo opiekunem prawnym co najmniej jedno dziecko, w tym również, gdy dziecko jest pod opieką naprzemienną, w związku z którą obydwojgu rodzicom zostało ustalone świadczenie wychowawcze - tzw. 500+. Przepis ten został skonstruowany w taki sposób, że należy spodziewać się problemów interpretacyjnych. Ustawodawca, posługując się pojęciem "wspólnego wychowywania dziecka", nie zdefiniował go i nie sprecyzował jego zakresu. Trudno zatem rozstrzygnąć, czy obejmuje ono tylko opiekę naprzemienną, czy dla uznania, że przykładowo rozwiedzeni rodzice wspólnie wychowują dziecko, wystarczające będzie zabranie dziecka raz w roku na wyjazdowe wakacje. To z kolei może być przyczyną sporów na linii fiskus-podatnicy.

Dochody pełnoletniego dziecka

Do końca 2021 r. jednym z kryteriów warunkujących możliwość wspólnego rozliczenia z pełnoletnim uczącym się dzieckiem było uzyskiwanie przez dziecko dochodów z ustawowo określonych źródeł w wysokości nieprzekraczającej 3.089 zł. Polski Ład 2.0 podwyższył - i to już w odniesieniu do rocznych PIT za 2022 r. - limit zarobków możliwych do uzyskania przez takie dziecko, warunkujących zachowanie przez rodziców prawa do opodatkowania w charakterze osoby samotnie wychowującej dzieci (warto zaznaczyć, że ten sam limit dochodów dziecka warunkuje też korzystanie ze zwolnienia od podatku przewidzianego dla rodzin 4+ czy z ulgi na dzieci). Jednym z kryteriów niezbędnych do spełnienia w celu skorzystania z opodatkowania dochodów podatnika na zasadach przewidzianych dla samotnych rodziców jest zatem obecnie nieuzyskiwanie przez dziecko w roku podatkowym świadczeń wskazanych w art. 6 ust. 4e ustawy o pdof, czyli:

• dochodów, z wyjątkiem renty rodzinnej, podlegających opodatkowaniu na zasadach określonych w art. 27 lub art. 30b ustawy o pdof (czyli według skali podatkowej oraz tzw. dochodów kapitałowych opodatkowanych 19% podatkiem dochodowym) lub
• przychodów, o których mowa w art. 21 ust. 1 pkt 148 i pkt 152 ustawy o pdof, czyli objętych tzw. ulgą dla młodych oraz ulgą na powrót,

w łącznej wysokości przekraczającej 12-krotność kwoty renty socjalnej określonej w ustawie o rencie socjalnej, w wysokości obowiązującej w grudniu roku podatkowego.

Od marca 2022 r. kwota renty socjalnej wynosi 1.338,44 zł, zatem jej 12-krotność to 16.061,28 zł (tj. 1.338,44 zł × 12).

Pozostałe kryteria

Art. 6 ust. 8 ustawy o pdof przewiduje, że w rocznym PIT za 2022 r. stosowanie przez samotnego rodzica lub dziecko, z którym się rozlicza, opodatkowania podatkiem liniowym lub ryczałtem ewidencjonowanym niedotyczącym tzw. prywatnego najmu, nie pozbawi podatnika całkowicie prawa do rozliczenia w charakterze osoby samotnie wychowującej dziecko. Jednak warunkiem do dokonania wspólnego rozliczenia z dzieckiem w takim przypadku będzie nieosiąganie przez cały rok podatkowy przychodów ani nieponoszenie kosztów uzyskania przychodów. Ponadto zarówno podatnik jak i dzieci nie mogą być zobowiązani lub uprawnieni do zwiększania lub pomniejszania podstawy opodatkowania albo przychodów, jak również zobowiązani lub uprawnieni do dokonywania innych doliczeń lub odliczeń.