(Nie)wydanie zaświadczenia w toku postępowania podatkowego

Złożyłem wniosek o wydanie zaświadczenia o niezaleganiu w podatkach. Urząd skarbowy odmówił wystawienia zaświadczenia. Uznał, że nie może tego zrobić, ponieważ została wydana decyzja stwierdzająca zaległość z tytułu PIT za 2019 r. Decyzja ta jest jednak nieostateczna. Odwołałem się od niej, a urząd skarbowy nie nadał jej rygoru natychmiastowej wykonalności. Czy w takiej sytuacji zasadna była odmowa wydania zaświadczenia o niezaleganiu w podatkach?

TAK. Urząd skarbowy nie wyda zaświadczenia o niezaleganiu w podatkach, jeżeli w obrocie prawnym funkcjonuje nieostateczna decyzja stwierdzająca zaległość podatkową, nawet gdy ta decyzja nie jest opatrzona rygorem natychmiastowej wykonalności.

Zasadą jest, że decyzja określająca wysokość podatku podlega wykonaniu dopiero wtedy, gdy stanie się ostateczna. Wynika to z art. 239a oraz art. 239e Ordynacji podatkowej. Decyzja ostateczna to taka, od której nie przysługuje odwołanie w postępowaniu podatkowym. Wniesienie odwołania od decyzji urzędu skarbowego nakazującej uiszczenie należności podatkowej pozwala więc wstrzymać się z zapłatą do czasu rozpatrzenia sprawy przez dyrektora izby administracji skarbowej. Sposobem na zobligowanie podatnika do uregulowania zaległości podatkowej wynikającej z nieostatecznej decyzji - jeszcze przed zakończeniem postępowania odwoławczego - jest opatrzenie decyzji rygorem natychmiastowej wykonalności. Stosuje się to w wyjątkowych sytuacjach. Urząd skarbowy musi uprawdopodobnić, że zobowiązanie wynikające z nieostatecznego rozstrzygnięcia nie zostanie w przyszłości wykonane z powodu sytuacji majątkowej podatnika, wyzbywania się przez niego majątku czy zbliżającego się upływu terminu zobowiązania podatkowego (patrz ramka).

Urząd skarbowy ma obowiązek przed wystawieniem zaświadczenia sprawdzić, czy w stosunku do wnioskodawcy nie toczy się postępowanie mające na celu ustalenie lub określenie wysokości jego zobowiązań podatkowych. Chodzi o postępowanie pierwszoinstancyjne. Jeżeli jest ono prowadzone, a zgromadzony materiał dowodowy pozwala na zamknięcie sprawy, powinna być niezwłocznie wydana decyzja ustalająca lub określająca wysokość zobowiązań podatkowych, w celu wykazania ich w zaświadczeniu. W przypadku gdy doręczenie podatnikowi decyzji kończącej postępowanie podatkowe jest niemożliwe przed upływem terminu do wydania zaświadczenia, wystawia się zaświadczenie zawierające informację o prowadzonym postępowaniu lub jego zakończeniu. Przewiduje to art. 306e § 2 i § 3 Ordynacji podatkowej.

Urząd skarbowy nie wyda natomiast zaświadczenia o niezaleganiu w podatkach, jeżeli w obrocie prawnym już funkcjonuje decyzja określająca wysokość zobowiązania podatkowego, nawet gdy podatnik odwołał się od niej, jest ona nieostateczna i nie została opatrzona rygorem natychmiastowej wykonalności. Faktem jest, że nieostateczna decyzja nakładająca na adresata obowiązek podlegający wykonaniu w trybie egzekucji administracyjnej nie podlega realizacji, chyba że zostanie jej nadany rygor natychmiastowej wykonalności. Wstrzymanie wykonalności nie oznacza jednak zawieszenia bytu prawnego decyzji. Zaświadczenie jedynie potwierdza stan faktyczny lub prawny istniejący w dniu jego wydania, a który wynika z ewidencji, rejestrów i danych posiadanych przez urząd skarbowy, ewentualnie także z informacji otrzymanych od innych organów podatkowych. Urząd skarbowy nie może wystawić zaświadczenia o innej treści niż ta, która ma odbicie w dokumentacji będącej w jego posiadaniu w momencie wydania zaświadczenia. Musi ono odzwierciedlać aktualny stan wiedzy o sytuacji wnioskodawcy. Decyzja, z której wynika zaległość podatkowa, stwierdza istnienie długu i nie ma znaczenia, że jest ona nieostateczna. Sporna kwota nie może być przez administrację skarbową w żaden sposób dochodzona. Stanowi jednak zaległość podatkową. Urząd skarbowy nie może przewidywać, że w bliżej nieokreślonej przyszłości znana mu decyzja zostanie uchylona, a sytuacja prawnopodatkowa wnioskodawcy ulegnie zmianie (por. wyrok NSA z dnia 15 maja 2018 r., sygn. akt I FSK 1404/16).