Wypłata zadośćuczynienia za uszczerbek na zdrowiu z tytułu wypadku przy pracy

Były pracownik wystąpił z roszczeniem do spółki o wypłatę zadośćuczynienia za uszczerbek na zdrowiu z tytułu wypadku przy pracy. Wypadek ten był spowodowany zaniedbaniami pracodawcy. Roszczenie dotyczy dodatkowych środków powyżej wypłaty ZUS. Czy zadośćuczynienie wypłacone byłemu pracownikowi na podstawie wyroku sądowego albo ugody będzie kosztem podatkowym?

Wydatek z tytułu wypłaty zadośćuczynienia za uszczerbek na zdrowiu z tytułu wypadku przy pracy, gdy wypadek ten był spowodowany zaniedbaniami pracodawcy, nie stanowi kosztu uzyskania przychodów.

Z pytania wynika, że były pracownik w oparciu o przepisy prawa cywilnego dochodzi od byłego pracodawcy zadośćuczynienia za krzywdę, której doznał na skutek wypadku przy pracy. Zadośćuczynienie stanowi formę rekompensaty pieniężnej z tytułu szkody niemajątkowej.

Na podstawie art. 445 § 1 Kodeksu cywilnego, w wypadkach przewidzianych w art. 444 tej ustawy, sąd może przyznać poszkodowanemu odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę. I tak, art. 444 § 1 K.c. dotyczy naprawienia szkody w razie uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia. Z kolei w myśl art. 444 § 2 K.c., jeżeli poszkodowany utracił całkowicie lub częściowo zdolność do pracy zarobkowej albo jeżeli zwiększyły się jego potrzeby lub zmniejszyły widoki powodzenia na przyszłość, może on żądać od zobowiązanego do naprawienia szkody odpowiedniej renty.

Wymaga podkreślenia, że świadczenie przyznane na podstawie powołanych unormowań Kodeksu cywilnego pracownikowi poszkodowanemu w wyniku wypadku przy pracy, ma charakter uzupełniający wobec świadczeń przysługujących na podstawie ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz. U. z 2019 r. poz. 1205).

W świetle ogólnej definicji kosztów podatkowych (sformułowanej w art. 22 ust. 1 updof i art. 15 ust. 1 updop), określony wydatek może być kosztem uzyskania przychodów, o ile łącznie są spełnione następujące przesłanki:

• został poniesiony przez podatnika w celu osiągnięcia przychodu lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów,
   
• jest funkcjonalnie powiązany z prowadzoną przez podatnika działalnością gospodarczą, racjonalny i obiektywnie uzasadniony z ekonomicznego punktu widzenia,
   
• ma charakter definitywny (bezzwrotny) i został pokryty przez podatnika z jego własnych zasobów majątkowych,
   
• nie figuruje w negatywnym katalogu kosztów (zamieszczonym odpowiednio w art. 23 updof i art. 16 ust. 1 updop), które niezależnie od celu ich poniesienia, w żadnych okolicznościach nie mogą zostać uwzględnione w kosztach podatkowych.

W rozpatrywanej sytuacji trzeba zauważyć, że do wypłaty zadośćuczynienia za krzywdę doznaną na skutek wypadku przy pracy nie mają zastosowania wyłączenia z kosztów określone w art. 23 ust. 1 pkt 13 updof i art. 16 ust. 1 pkt 16 updop. Przepisy te dotyczą bowiem jednorazowych odszkodowań z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, które przysługują na podstawie powołanej ustawy o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych.

Jednak fakt, że wypłata zadośćuczynienia nie została wymieniona w art. 23 updof i art. 16 ust. 1 updop, jako wyłączona z kosztów uzyskania przychodów - nie oznacza jeszcze, iż automatycznie może być ona zaliczona do kosztów podatkowych. Każdy bowiem przypadek zakwalifikowania określonego wydatku do kosztów uzyskania przychodów, należy oceniać indywidualnie, na tle konkretnego stanu faktycznego.

Zadośćuczynienie wypłacone byłemu pracownikowi za krzywdę doznaną na skutek wypadku przy pracy niewątpliwie jest związane z prowadzoną przez firmę działalnością gospodarczą. Niemniej jednak, w razie sporu z organami podatkowymi, to na podatniku spoczywa ciężar udowodnienia, że poniesienie tego wydatku było spowodowane racjonalnym dążeniem i obiektywną możliwością osiągnięcia przychodu (lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów). Należy przy tym mieć na względzie, że konieczność poniesienia określonego wydatku nie może wynikać z zaniedbań lub sprzecznych z prawem działań podatnika, zaś jego celem nie może być wyłącznie zwolnienie się z ciążącej na nim odpowiedzialności za wyrządzoną szkodę.

W sytuacji gdy wypadek przy pracy był spowodowany zaniedbaniami pracodawcy w zakresie dopełnienia przewidzianych prawem czynności służących zapewnieniu bezpiecznych i higienicznych warunków pracy, to wypłata zadośćuczynienia za krzywdę spowodowaną tym wypadkiem nie może być uznana za koszt podatkowy. Podobnie uznał NSA w wyroku z 27 marca 2015 r., sygn. akt II FSK 582/13. Dla porządku trzeba dodać, że powołane orzeczenie NSA dotyczy zadośćuczynienia wypłacanego na podstawie wyroku sądu lub ugody sądowej.