Kara umowna zapłacona z tytułu odstąpienia od umowy, której kontynuacja byłaby nieekonomiczna

Z uzasadnienia

"Przedmiotem postępowania interpretacyjnego było zagadnienie, czy do kosztów uzyskania przychodów można zaliczyć kary umowne wypłacane z tytułu odstąpienia od umów najmu. We wniosku wskazano, że Spółka zawiera umowy najmu najczęściej na czas określony. Umowy przewidują możliwość odstąpienia od umowy, jej rozwiązania lub zaprzestania jej wykonywania przed upływem okresu, na który została zawarta. Ponadto do rozwiązania umowy może dojść w wyniku porozumienia zawartego przez strony umowy. W takich przypadkach strona odstępująca jest zobowiązania do zapłaty drugiej stronie umowy karę umowną w określonej wysokości. Wskazano, że decyzja o odstąpieniu od umowy najmu może zostać podjęta w sytuacji, gdy działalność gospodarcza w najmowanych powierzchniach może być nieefektywna z ekonomicznego punktu widzenia, może skutkować ponoszeniem strat w sensie ekonomicznym lub gdy Spółka znajdzie korzystniejszą lokalizację niż dotychczasowa. Zaznaczono, że kary umowne z tytułu odstąpienia od umów najmu są/będą zasadniczo niższe od kosztów najmu oraz kosztów dodatkowych związanych z wykonywaniem działalności w najmowanych powierzchniach. Zapłata kar umownych może być bardziej korzystna finansowo niż utrzymywanie najmu powierzchni, nawet po uwzględnieniu możliwych do uzyskania w danym okresie potencjalnych przychodów Spółki z działalności wykonywanej w tych lokalach. (...)

(...) Należy (...) oceniać racjonalność określonego działania dla osiągnięcia przychodu, a fakt, że podatnik nie osiągnął oczekiwanego efektu gospodarczego nie dyskwalifikuje poniesionego wydatku jako kosztu uzyskania przychodu. Należy bowiem zauważyć, że w procesie działań gospodarczych przedsiębiorca dąży nie tylko do maksymalizacji przychodów ale i minimalizacji strat. (...)

Stanowisko, zgodnie z którym kary umowne wypłacane z tytułu odstąpienia od umowy najmu można zaliczyć do kosztów uzyskania przychodu jest w orzecznictwie ugruntowane (np. wyroki: II FSK 1728/12 z 28 marca 2014 r., II FSK 2486/10 z 19 czerwca 2012 r., II FSK 1125/16 z 7 listopada 2017 r., II FSK 871/16 z 12 kwietnia 2019 r.). Przyjęto, że w przypadku odszkodowań, kar umownych i innych wydatków wynikających z odstąpienia lub przedterminowego rozwiązania umowy, wykazują one związek z przychodami, wówczas gdy podatnik ma na uwadze możliwość osiągnięcia, choćby potencjalnie jakiegoś przychodu, czy to z określonej innej transakcji, czy redukcji kosztów. W takim przypadku gospodarczo uzasadnione, racjonalne decyzje gospodarcze zapłaty kary umownej należy rozpatrywać w kontekście zachowania lub zabezpieczenia źródeł przychodów. Strona w opisanym stanie faktycznym lub zdarzeniu przyszłym wskazała na racjonalne uzasadnienie rozwiązania umowy najmu i poniesienia wydatku w postaci kar umownych. Nie można zaakceptować stanowiska organu wyrażonego w zaskarżonej interpretacji, że Spółka nie może zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów kar umownych z tytułu odstąpienia od umowy najmu w sytuacji, gdy działalność gospodarcza wnioskodawcy w najmowanych powierzchniach może być nieefektywna z ekonomicznego punktu widzenia. Argumentacja organu, że samo działanie polegające na odstąpieniu od umowy celem zmniejszenia straty ekonomicznej nie stanowi wystarczającej podstawy do uznania, że mamy do czynienia z zabezpieczeniem źródła przychodów jest w ocenie Sądu błędna. Organ przy ocenie stanowiska skarżącej spółki winien zinterpretować art. 15 ust. 1 u.p.d.o.p. w oparciu o wykładnię gospodarczą. Wykładnia ta wymaga uwzględnienia warunków rynkowych, w jakich działa podmiot gospodarczy i oceny, czy działanie podatnika jest racjonalne, oparte na założeniu, że wskazane działania zmierzają do uzyskania optymalnego wyniku ekonomicznego, również w zakresie zminimalizowania strat".

(wyrok WSA w Poznaniu z 27 września 2018 r., sygn. akt I SA/Po 259/18 - orzeczenie nieprawomocne)