Transakcje realizowane w ramach współpracy z kontrahentem bez umowy

Podatnicy mają często wątpliwości przy ustalaniu, czy mają do czynienia z jednolitą gospodarczo transakcją w sytuacjach, w których zamówienie poszczególnych dostaw elektroniki uzgadniane jest z kontrahentami w dowolny sposób, np. telefonicznie, mailowo, ustnie, a strony nie zawierają żadnych umów w tym zakresie. Jest to problem zwłaszcza w sytuacji gdy nie są to zamówienia cykliczne, powtarzalne, a jedynie realizowane w przypadkowych odstępach czasowych.

Kwestia ta była przedmiotem rozstrzygnięcia w interpretacji indywidualnej Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z dnia 1 grudnia 2017 r., nr 0115-KDIT1-3.4012.681.2017.2. Interpretacja dotyczyła spółki, będącej czynnym podatnikiem VAT, która nabywała od jednego dostawcy (również podatnika VAT) towary z kategorii elektroniki wymienione w załączniku nr 11 do ustawy o VAT.

Spółka nie miała zawartej z dostawcą stałej umowy ramowej ani też innego rodzaju umowy handlowej precyzującej warunki współpracy, na dostawę sprzętu komputerowego, części komputerowych czy komputerów przenośnych, a zakupów dokonywała na zasadzie zamówień telefonicznych lub mailowych.

Zamówienia na części komputerowe (niewymienione w załączniku nr 11 do ustawy o VAT), które używane były do bieżącej produkcji składane były w miarę potrzeb produkcyjnych i w ramach stałej współpracy w wartościach zdecydowanie przekraczających 20.000 zł netto wykazywanych na każdej z faktur zakupowych.

Wątpliwości spółki budziły natomiast zamówienia na urządzenia elektroniczne, wymienione w poz. 28a-28c załącznika nr 11 do ustawy o VAT, takie jak notebooki i laptopy.

Standardowe zamówienie składane było telefonicznie lub mailowo przez podanie kwoty, w której spółka musiała się "zmieścić" z zakupem komputera przenośnego, określenie parametrów tego urządzenia, jego wielkości, ewentualnie producenta (marki), itp. Standardowe zamówienie składane u stałego dostawcy dotyczyło z reguły jednego komputera przenośnego.

Pojedyncze transakcje dotyczące tego sprzętu nie przekraczały kwoty 20.000 zł netto wykazywanej na jednej fakturze zakupu, lecz po ich zsumowaniu wartość ta przekraczała tę kwotę. Każde zamówienie dotyczące zakupu komputera przenośnego - po jego realizacji - dokonywane było na podstawie odrębnej faktury.

Spółka miała wątpliwości, czy w ww. okolicznościach powinna sumować wartość netto komputerów przenośnych nabywanych w ramach dostaw dokonywanych przez tego samego dostawcę na podstawie odrębnych zamówień na potrzeby identyfikacji jednolitej gospodarczo transakcji i stosować mechanizm odwrotnego obciążenia.

Zdaniem spółki, każde zamówienie z osobna stanowiło jednolitą gospodarczo transakcję i nie należało tych zamówień sumować, a zastosowanie mechanizmu odwrotnego obciążenia wystąpi wówczas gdy wartość pojedynczego zamówienia przekroczy 20.000 zł netto.

W interpretacji organ podatkowy uznał stanowisko spółki za prawidłowe.

W uzasadnieniu podkreślił, iż za jednolitą gospodarczo transakcję uznaje się dostawy wiążące się z realizacją jednej umowy, również wówczas gdy w ramach tej umowy występuje kilka lub więcej zleceń lub wystawianych jest kilka lub więcej faktur dokumentujących poszczególne dostawy. Do oceny czy jednolita gospodarczo transakcja przekracza kwotę 20.000 zł netto, istotne są warunki umowy, w szczególności dane dotyczące wielkości składanego zamówienia lub zawieranego kontraktu. Za jednolitą gospodarczo transakcję uznaje się również jedną lub więcej niż jedną umowę, jeżeli okoliczności towarzyszące transakcji lub warunki, na jakich została ona zrealizowana odbiegają od okoliczności lub warunków zwykle występujących w obrocie towarami, do których odnosi się limit transakcyjny.

Dyrektor KIS zwrócił uwagę, iż dla oceny czy wystąpiła jednolita gospodarczo transakcja istotne jest indywidualne i obiektywne badanie każdej sytuacji przy uwzględnianiu całokształtu występujących okoliczności. Ma to na celu przeciwdziałanie unikaniu stosowania mechanizmu odwrotnego obciążenia poprzez sztuczne dzielenie transakcji.

W uzasadnieniu czytamy, iż: "(...) Za odbiegającą od typowych dla obrotu przedmiotowymi towarami uznaje się sytuację, w której ma miejsce bardzo duża częstotliwość zakupu towarów np. codziennie, nawet pomimo dość niskiej wartości zakupionych towarów. Jednakże, w przypadku gdy częstotliwość transakcji nie wskazuje na wymuszone rozdzielenie transakcji celem uniknięcia odwrotnego obciążenia, nie uznaje się jej za zawartą na warunkach wskazujących na element »nietypowości« tej transakcji. (...)"

Ostatecznie stwierdził, iż w przypadku gdy dostawy komputerów przenośnych (PKWiU 26.20.11.0) dokonywane będą w ramach współpracy z kontrahentem, z którym nie zawarto żadnych umów, a dostawy tego sprzętu będą realizowane na podstawie pojedynczych zamówień, poszczególne zamówienia (dostawy realizowane na ich podstawie) będą stanowiły odrębne jednolite gospodarczo transakcje. Zatem w analizowanym przypadku jednolitymi gospodarczo transakcjami będą poszczególne zamówienia, które będą dotyczyły zakupu towarów, o których mowa w poz. 28a załącznika nr 11 do ustawy. Każde z nich stanowi bowiem odrębną umowę, na podstawie której dochodzi do zakupu towarów. Jednolitą gospodarczo transakcję stanowi w przedstawionym stanie faktycznym poszczególne odrębne zamówienie.